بانكداري اين روزها حال و روز خوشي ندارد و نگراني از بروز يك شوك ديگر و قهر سپردهها از سيستم بانكي وجود دارد. بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه ريشه ناكارآمدي سيستم بانكي فعلي در نبود يك رويه اقتصادي درست و مبتني بر اقتصاد و سياست كشور است و حتي راه ساماندهي اقتصاد را سامان بخشيدن به بانكها ميدانند.
دكتر غلامحسن قلينتاج، مدير عامل مؤسسه مالي و اعتباري مهر بر اين باور است كه جمهوري اسلامي با توجه به ابداع روند سوم ( نه شرقي – نه غربي ) نه اقتصاد ليبرالي و نه اقتصاد سوسياليستي بايد مباني اقتصاد اسلامي را از بانكها آغاز كند تا اقتصاد نيز سر و سامان بگيرد اما لازمه اين كار نخست ايجاد اراده در سيستم بانكي و اراده بر تغييرات و اسلامي كردن سيستم بانكي به عنوان يك اصل مترقي و قابلاعتنا است. وي به چند سؤال ما در اين باره پاسخ گفته است.
شما در اين سالها روي بانكداري اسلامي و بدون ربا خيلي مانور دادهايد و حتي هزينههاي زيادي در حوزه پژوهش در بانكداري انجام دادهايد، مهمترين موضع در ترويج اقتصاد اسلامي چيست؟ متأسفانه ما حتي در بين بدنه بانكي و كارشناسي شاهديم كه بانكداري بدون ربا و اسلامي را قرض الحسنه ميدانند در حالي كه قرضالحسنه بخش كوچكي از بانكداري اسلامي است و اسلام عقود متعددي براي معامله و عقد قرارداد دارد كه اگر آنها در سيستم بانكي جنبه اجرايي به خود بگيرد، بسياري از مشكلات اقتصادي امروز ما حل شده و از بروز فساد در اقتصاد و اجتماع جلوگيري ميشود. بنابراين بيش از هر چيزي تبيين درست بانكداري اسلامي در بين مردم، نخبگان، كارشناسان و مسئولان ضروري به نظر ميرسد كه ما قرار است در همين ماه با كمك مسئولان مناطق و سرپرستيهايمان در شهرها و مراكز استان و ديدار با مسئولان مختلف در اين باره انجام وظيفه كنيم.
استقرار سيستم بانكداري اسلامي چه مزيتي براي بانكداران و مردم دارد؟ ضمن پرهيز از ربا سيستم بانكداري اسلامي از خريد و فروش صرف پول ممانعت ميكند؛ اقدامي كه هم اكنون ريشه بسياري از مشكلات اقتصادي است و بانكها ناگزير به انجام آن هستند. بانك اسلامي با تنوعي كه در عقود اسلامي دارد قادر خواهد بود تمام نيازهاي پولي – بانكي را با پرهيز از ربا و قراردادهاي واقعي به انجام برساند.
فرض كنيد كه جامعه و دستاندركاران سيستم بانكي آماده اجراي بانكداري اسلامي شد، آيا با توجه به اينكه همه چيز سيستم بانكي وارداتي است ميتوان نسبت به استقرار كامل بانكداري اسلامي اميدوار بود؟ ببينيد ! هر چيزي الزامات خاص خود را ميطلبد. مثلاً هم اكنون سامانه جامع بانكي ( core banking ) مطمئن و تأمينكننده عمليات بانكي بدون ربا نيست و هر بانكي ساز خود را ميزند و با استفاده از امكانات و روابط خود سيستمي را طراحي و يا از خارج تهيه كرده است. بنابراين عزيزاني كه متخصص فناوري اطلاعات هستند بايد هر چه سريعتر با آشنايي به عقود اسلامي سامانه جامع بانكي يكپارچهاي را بر اساس عقود اسلامي و بانكداري اسلامي طراحي كنند. ما همچنين بايد بدانيم هر چه زمان ميگذرد با توجه به رشد سريع پيشرفت فناوري اطلاعات در اين باره سريعتر اقدام كنيم.
به عبارت ديگر ما بايد به دنبال ايجاد يك سامانه بانكي بدون رباي ايراني باشيم، چون سيستم بانكي ايراني – اسلامي الگويي منحصر به فرد است و با الگوهاي اقتصاد ليبرالي كه تكليفشان با خودشان رو شن است متفاوت است. اگر چنين سيستم يكپارچهاي وجود داشته باشد نه تنها در بانكداري اسلامي و استقرار اقتصاد اسلامي مؤثر است بلكه مسئولان نيز با استفاده از چنين سيستمي آمارهاي واقعي قابل حصول بيشتري دارند كه بر اساس آن ميتوانند برنامهريزيهاي دقيقتري را ارائه كنند.
به عنوان مثال ما هم اكنون آمار دقيق و قابل اتكايي از نقدينگي نداريم و آمار اعلام شده بر اساس اطلاعات بانكها و مؤسساتي اعلام شده به بانك مركزي مرتبط( لينك) هستند. در حالي كه ما تعاونيها ي اعتبار زياد و حدود ۶ هزار صندوق قرضالحسنه داريم كه اطلاعاتي درباره حجم نقدينگي آنها در اختيار بانك مركزي نيست.