ماه مبارك رمضان نهمين ماه قمري و معناي لغوي آن نيز به معناي شدت حرارت است. ماهي است كه طبق روايات، به ماه ميهماني خدا و بخشيده شدن گناهان معروف است. ماه پر بركتي كه در آن قرآن، اين كتاب آسماني، بر دل بنده خاص خود حضرت محمد(ص) نازل شده است. طلوع و غروب خورشيد در افق اقصي نقاطي كه مسلمانان در آن زندگي ميكنند، به منزله قراردادي براي پرهيز از خوردن و آشاميدن در خلال اين دو رخداد است يعني از فاصله زماني كه خورشيد طلوع ميكند تا زمان غروب آن ما مسلمانها نميخوريم و نميآشاميم. مسلم است كه نياز اوليه ما انسانها برطرف شدن گرسنگي و تشنگي است، اما در اين ماه مبارك و عزيز با انجام تعهدي به نام روزه، اين نياز را طبق ساعاتي معين به تعويق مياندازيم.
البته هدف از روزه فقط اين بخش نيست. اين محدوديت، مقدمهاي است براي تغيير رفتار به سمت مناسب. پرهيز از خوردن و آشاميدن يكي از آدابي است كه ملزم به رعايت آن هستيم. پرهيز از رفتارهاي نادرست مثل دروغ ، غيبت ، تهمت و... كه صد البته ما به عنوان انسان هميشه بايد اين نكات را رعايت كنيم و به شكل خاصتر موظف و پايبند به اين موارد هنگام روزهداري هستيم.
پس به بركت اين ماه مبارك، ما ميتوانيم روي مسائل اخلاقي و رفتاري خود نيز كار كنيم و ضمن متعادلخوري كه چنانچه طبق اصول صحيح باشد منجر به دفع سموم جسماني ميشود؛ سموم رفتاري خود را نيز با رعايت نكات اخلاقي از خود دور كنيم. آنچه در پي ميآيد برخي از تمرينهاي اخلاقي در اين ماه عزيز است.
1- دروغ نگوييم تا دروغ نشنويم
يكي از صفات مورد قبول همه انسانها، راستگويي است. انسانهايي كه اين صفت را دارند، حس امن بودن به ما ميدهند. صرف نظر از دلايل متعددي كه دروغ گفتن دارد، اين ويژگي آثار مخربي بر روح و بدن ما وارد ميكند. دروغگويي مساوي با آرامش دروني براي شخص دروغگو نيست. كسي كه اقدام به اين كار ميكند، اولين آسيب را به خودش ميزند، زيرا ما جهان را از دريچه ديد خودمان مينگريم. شخصي كه دروغ ميگويد، در اعماق ذهن خود احساس بياعتمادي نسبت به حرفهاي ديگران ميكند و اين حس بد را در وجودش پرورش ميدهد.
يكي از پايههاي روابط سالم و سازنده، اعتماد است. پس دروغ و دروغگويي متزلزل كننده روابط است. هنگام روزهداري ما ممنوعيت دروغ گفتن را داريم، بنابراين به نوعي در حال فرم دهي به يك رفتار مناسب هستيم يعني دروغ نگفتن و جايگزيني آن با راستگويي. از طرفي پيشنهاد ميشود ضمن اينكه خود را از اين قبيل رفتارهاي زشت دور ميكنيم؛ كمي هم بينديشيم!
آيا اطراف ما كساني هستند كه به ما زياد دروغ ميگويند؟ اين نكته بسيار حائز اهميت است، زيرا اگر چنين باشد به طور جدي لازم است ما به درون خود رجوع كنيم و ببينيم داراي چه ويژگيهايي هستيم كه افراد در مواجهه با ما در مواردي اقدام به دروغگويي ميكنند. آيا ميتوانيم براي ديگران به اندازهاي امن و امين باشيم كه بدون هراس به ما راست بگويند؟ و آيا اين نوع برخورد رابطهها را زيباتر نميكند؟ پس ماه رمضان ميتواند فرصتي براي تبادل رفتارهاي سالم با پرورش خصلت راستگويي باشد.
2- غيبت نكنيم تا غيبتمان را نكنند
يكي ديگر از رفتارهايي كه ما در روزهداري موظف به رعايت آن هستيم، غيبت نكردن است. آيا تا به حال فكر كردهايم چرا وقتي دلخوري از اطرافيان داريم، جرئتمندانه و به روش صحيح موضوع را با خود شخص در ميان نميگذاريم؟ چه چيز باعث ميشود در غياب ديگران، در مورد رفتارهايشان قضاوت كنيم؟ كمي از ابعاد مختلف به اين جريان نگاه كنيم. آيا بعد از غيبت كردن حال بهتري داريم؟ آيا مشكلي به اين طريق حل شده است؟ قطعاً اينطور نيست.
شايد بتوان گفت غيبت كردن نوعي روش نامؤثر براي تخليه لحظهاي هيجانهاي منفي است كه در درازمدت نه تنها مشكل را حل نميكند، بلكه به شكل نامطلوب در جاي جاي شخصيتمان تأثير ميگذارد. پس با دوري كردن از غيبت در واقع در اين ايام فرصتي براي ما به وجود ميآيد كه تجديد نظري داشته باشيم براي دور بودن از اين رفتار. بيايد غيبت نكنيم تا غيبتمان را نكنند.
3- خواستههاي خود را تعديل كنيم
يكي از ويژگيهاي خواستههاي نفس، زيادهخواهي است. زيادهخواهي دامنه گستردهاي در ابعاد مختلف رفتاري ما انسانها دارد. نتيجه اين ميل، ماندن در حصار «من» است. كسي كه توجه زيادي صرفاً به خود و خواستههاي خود دارد؛ از توجه به پيرامون غافل ميشود. حال آنكه يكي از مراحل رشد و كمال ما انسانها، گذشت از خواستههاي خود به نفع ديگري است. (البته در حد اعتدال مبني بر اينكه براي خودمان نيز به شكل منطقي ارزش قائل باشيم). شخص روزهدار در اصل به نوعي در حال به تعديل رساندن خواستههاي خود است.
4- با ماه صيام هماهنگ شويم
بستر بسياري از كج خلقيها و صدمه ديدنها در امور رفتاري را ميتوان در عدم انعطافپذيري جستوجو كرد. انعطافپذير بودن به معناي به هر سو و جهت بودن يا به معناي واقعي كلمه باري به هر جهت بودن نيست. در واقع در اين اصل ما ياد ميگيريم گاهي خارج از عادتها و روزمرگيها نيز ميتوان زندگي كرد. در ماه مبارك رمضان ساعات خواب و بيداري و غذا خوردن ما تغيير ميكند و ما به بهترين شكل با اين تغييرات هماهنگ ميشويم يعني در اصل انعطافپذيري خود را تقويت ميكنيم.
بيشك هر روز از اين ماه مبارك كه ماه ميهماني خداوند بارك و تعالي نام دارد، يك موهبت است كه خداوند به بندگان خود ارزاني داشته است.
در هر روز ميتوان گامي برداشت به بلنداي انسان بودن و انسان گونه رفتار كردن. خوب بودن كه از بهترين و زيباترين ارزشهاست. با هر طلوع و غروب سياره خورشيد، شگفتانگيزترين پديدهها در كهكشان و جهان اطراف ما رخ ميدهد. هر يك از ما در اين فاصله زماني به چه نحو رفتار ميكنيم؟ و آيا به عنوان جايگاه والاي انساني پديدآورنده شگفتي در عرصه وجودي خود هستيم؟
در ماه مبارك رمضان ما به نوعي به تفكر در جهان درون خود دعوت ميشويم. با ادعيههاي زيبا و مراسمهاي خاص و پر از فيض الهي فرصتي به ما داده ميشود كه قدر و منزلت انساني خود را درك كنيم. در اين ماه، سفري داريم به دنياي درون خود و مأنوس شدن با خالق هستي. پس اين ماه فرصت خوبي است براي رهايي از تن و شناختن بيشتر من.