همه ما انسان‌ها دارای حقوقی می‌باشیم که برایمان مهم بوده و از دیگران انتظار داریم تا حقوق فردی و اجتماعی‌مان محترم شمرده شده و نادیده گرفته نشود. خوشرویی، مهربانی، محبت، نوع‌دوستی و... ازجمله صفاتی هستند که در تمام جوامع مورد پسند می‌باشند و در مقابل صفاتی نظیر کینه، حسادت، خشم، نفرت و... مورد نکوهش واقع شده و دارنده این صفات جایگاهی منفور در بین افراد جامعه داشته و هنجارشکن شناخته می‌شود. یکی از هنجار‌های اجتماعی احترام به حقوق دیگران است که با کرامت انسانی ارتباط تنگاتنگی دارد. به این معنا که عدم رعایت آن به معنای هتک حرمت انسانی و پایمال نمودن کرامت انسانی است، به همین خاطر شایسته است که هر انسانی با دیگران چنان رفتار کند که انسانیت طالب آن است در غیر این صورت مستوجب مجازات خواهد بود.
صیانت از حرمت مسلمانان در دین و قانون
در لغتنامه دهخدا هتک حرمت به معنای شکستن حرمت، بی‌احترامی، رسوایی و بی‌آبرویی آمده است؛ هر نوع فعل که به صورت رفتار یا گفتار موجب خدشه‌دار شدن شخصیت و اعتبار شخص حقیقی یا حقوقی مورد خطاب شود که برخی مصادیق آن مثل توهین و افترا شامل تعزیر و برخی مانند قذف مشمول حد می‌باشد.
انسان از جنبه‌های مختلف از برتری‌های بیشتری نسبت به دیگر موجودات برخوردار است و به طور ذاتی و فطری دوستدار کرامت و حفظ شخصیت، آبرو و نیازمند احترام است. همانطور که در قوانین حرمت جان، مال و آبروی افراد مورد توجه قرار گرفته است در قرآن کریم نیز حرمت این موارد در آیات ۱۵۱ سوره انعام (جان آدمی) ۱۸۸، سوره بقره (مال) آیات ۱۴۸، سوره نسا و ۲۳ سوره نور (عرض و آبرو) مطرح گردیده و از مردم خواسته شده با یکدیگر به نیکی سخن گفته و دور از تهمت و غیبت و افترا و صدای بلند و رفتار تفاخرآمیز عمل نموده و به یکدیگر احترام بگذارند.
بر اساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی توهین به افراد از قبیل: فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد موجب مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. موضوع مواد ۶۹۷ الی ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ نیز به جرم افترای شفاهی و عملی، نشر اکاذیب و هجو کردن اشخاص اختصاص دارد.
یکی از موارد هتک حرمت انسان‌ها ورود به حریم شخصی و سوء‌استفاده از آن می‌باشد، با گسترش استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی نظیر تلگرام، اینستاگرام و... بسیار شاهد جرائمی مبنی بر مزاحمت و اخاذی می‌باشیم؛ اشخاصی که با هویت جعلی از طریق فضای سایبری مبادرت به مزاحمت‌های پی در پی افراد، ورود به حریم خصوصی و تهدید و اخاذی آن‌ها به وسیله انتشار تصاویر خصوصی و بردن آبروی اشخاص در محل کار، تحصیل و زندگی را دارند. متأسفانه بسیاری از سایت‌ها نیز همانند سایت‌های همسریابی به مکانی برای اخاذی افراد تبدیل شده که هیچ کدام از آن‌ها دارای مجوز قانونی نمی‌باشند و به‌راحتی می‌توانند به اطلاعات شخصی و محرمانه افراد دست یابند و باید دقت نموده و هویت پنهان اشخاص را در این فضا جدی بگیرند تا گرفتار افراد سودجو و فرصت‌طلب نگردند.
حفظ حرمت روزه‌دار واجب شرعی است
یکی دیگر از نکات قابل توجه در رابطه با رعایت حرمت اشخاص در ماه مبارک رمضان است. حفظ حرمت افراد روزه‌دار و حرمت این ماه و ایجاد انضباط اجتماعی از نظر آلوده نشدن فضای شهر به روزه‌خواری می‌باشد. لازم است در این ماه به عقیده اشخاص احترام گذاشته و نظم اجتماعی را رعایت نماییم و از روزه‌خواری در ملأ عام پرهیز کرده که از نظر قانونی ناهنجاری محسوب می‌شود و مجازات‌هایی را به دنبال دارد. یکی از آدابی که در ماه مبارک رمضان باید مورد توجه قرار گیرد این است که کسانی که نمی‌توانند به هر دلیلی روزه بگیرند در خفا آب و غذا بخورند و غیرعلنی این کار را بکنند تا مرتکب گناه کبیره نشوند و حرمت این ماه حفظ شود.
در قانون مجازات اسلامی در ماده ۶۳۸ عنوان شده است که هرکس علناً در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرام نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید فقط به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
با ملاحظه و دقت در این ماده می‌توان به جرم بودن روزه‌خواری در ملأ عام دست یافت. چراکه براساس موازین دین اسلام روزه‌خواری عملی حرام و رفتاری خلاف و ناپسند است و حتی افرادی که عذر شرعی دارند باید حرمت روزه‌داران را حفظ کنند و به عقاید و اعمال ایشان احترام بگذارند.
گشاده‌روی محبوب باشیم یا بداخلاق مجرم؟
از صفات پسندیده در دین اسلام گشاده‌رویی و خوش‌اخلاقی است. اخلاق پسندیده مجموعه‌ای از فضایل انسانی است که به انسان زینت بخشیده و او را به رستگاری می‌رساند. نظم و انضباط در کارها، پرهیز از بیهوده‌گویی و حسن معاشرت با افراد جامعه ازجمله فضایل اخلاقی است که سبب رعایت حقوق دیگران از منظر اخلاقی و اجتماعی می‌شود و دربردارنده فضایل دیگری نظیر راستگویی، برادری و اتحاد، مردم‌داری، امانتداری، رعایت حقوق خانواده و دیگر شهروندان است.
صفات ناپسندی که همواره از آن نهی گردیده مردم‌آزاری و به تعبیری آزار رساندن به دیگران می‌باشد که دربردارنده مواردی از رذایل اخلاقی مانند عصبانیت، کینه، خشم، حسادت و... است.
خشم، حسادت و کینه‌توزی از رذایل اخلاقی می‌باشد که بسیار ناپسند و مورد نکوهش است. صفت کینه‌توزی همراه با خشم و حسادت در بسیاری از موارد موجبات ارتکاب جرایم را سبب می‌گردد. داشتن اخلاق نیکو و غلبه بر خشم و کینه بسیاری از کدورت‌ها را از میان برده و آثار ارزنده‌ای در معاشرت‌های اجتماعی انسان‌ها بر جای می‌گذارد.
حسادت در بیان قرآنی، عاملی برای آزاررسانی و خودآزاری ذکر شده است. این مسئله را می‌توان در داستان هابیل و قابیل مشاهده کرد. به طوری که رنج بردن از نعمت‌هایی که در اختیار دیگران است موجب می‌شود تا زمینه خودآزاری و دیگرآزاری حتی در سطح قتل، در انسان رشد کند. قتل هابیل به دست برادرش (قابیل) و نیز به چاه انداختن یوسف از سوی برادران نمونه‌هایی از موارد حسادت می‌باشد. مفهوم اذیت و آزار در قرآن کریم در بیشتر موارد به معنای آزردن و رنجاندن و در قالب‌های مختلفی مانند عیب‌جویی تمسخر، استهزا (مثل شوخی‌های زننده)، تهمت، تجسس، غیبت، توهین، دادن القاب زشت و ... وارد شده است. در قانون توهین از جرایم علیه حیثیت معنوی اشخاص می‌باشد که در کتاب تعزیرات تحت عنوان هتک حرمت اشخاص مطرح گردیده است. در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی آمده است که هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو الی شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. این قبیل توهین‌ها اخلاق و عفت عمومی را جریحه‌دار می‌سازد به همین خاطر قانونگذار با شدت بیشتری مجرم آن را مجازات می‌کند. توجه به شخصیت معنوی افراد و شناخت مواد قانونی مرتبط با هتک حرمت و توهین می‌تواند تا حد بسیار زیادی از گسترش این جرم در جامعه کم کرده و جامعه‌ای ایمن و سالم از نظر روابط انسانی به وجود آید. اگر هر انسانی به اندازه توانایی خودش در نگهداری و پاسداشت حرمت اشخاص و روابط میان یکدیگر بکوشد و تا حد امکان حقوق دیگران را رعایت نماید دیگر شاهد بروز ناهنجاری‌ها و بی‌اخلاقی‌های اجتماعی نخواهیم بود.
کارشناس ارشد حقوق
