نوجوان که بودم، آن وقت‌ها که هنوز انقلاب نشده بود، بخشی از زندگی من و دیگر اعضای خانواده با تلاش و تکاپو برای تهیه آب پیوند خورده بود. یادم است روز‌هایی که نوبت چاه من بود در همین شهر تهران که حالا بعضی‌ها خودرویشان را با آب آشامیدنی شست‌وشو می‌دهند، با چه مشقتی از یک دهنه چاه انتهای کوچه آب می‌کشیدم تا آب انبار خانه را برای مصارف غیرآشامیدنی پر کنم و باز چه مصیبتی داشتم تا بتوانم در صف طویل «فشاری» (پمپ آب عمومی سرکوچه) دو دبه آب مثلاً نوشیدنی پر کنم و به خانه ببرم.ای کاش با اجرای روش‌های صرفه‌جویی و رفتار درست مصرف آب، مراتب قدردانی خود را از این نعمت زلال و گوارایی که این روز‌ها داریم به جا بیاوریم. حالا برخی از این روش‌ها و رفتار‌ها را با هم مرور می‌کنیم.
آب را ول نکنیم
حتماً شعر «آب را گل نکنیم» مرحوم سهراب سپهری را به یاد دارید. به احترام این شاعر خوش طبع و قریحه و عارف طبیعت‌گرا، نه تنها آب را گل و آلوده نکنیم بلکه آب را ول نکنیم و هدر ندهیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای هر بار استحمام ١٢٠ لیتر آب مصرف می‌شود. موقع شامپو و چنگ زدن مو‌های سر در هنگام استحمام، شیر آب را ببندید. هنگام استحمام در فاصله بین شستن بدن و سرشویی، لزومی ندارد که شیر آب به طور پیوسته باز باشد. اگر مدت استحمامتان کوتاه باشد و زمان دوش گرفتن در حمام را به کمتر از ۵ دقیقه برسانید، در این صورت ماهیانه حدود ۴ هزار لیتر آب صرفه‌جویی خواهد شد. اگر دوش حمام شما در طی کمتر از ۲۰ ثانیه یک ظرف چهار لیتری را بتواند پر از آب کند در آن صورت حتماً آن را با یک سردوش کاهنده مصرف تعویض کنید. در شستوشوی دست و صورت و مسواک زدن نیز سعی شود شیر آب کمتر باز بماند و با استفاده از یک لیوان آب این کار صورت گیرد. زمانی که سرگرم آب دادن باغچه و گل‌های منزل هستید با شنیدن صدای زنگ تلفن یا زنگ در بهتر است ابتدا شیر آب را ببندید و بعد به آن‌ها پاسخ دهید. همین مراقبت‌های ساده می‌تواند موجب صرفه‌جویی هزاران لیتر آب تنها در یک خانواده شود. شستوشوی خودرو باید در بیرون از منزل و در کارگاه‌های مخصوص این کار انجام داده شود. اگر به هر دلیل این کار در خانه صورت می‌پذیرد باید از رها کردن شیلنگ باز آب خودداری شود. بهتر است شستن اتومبیل با حداقل آب در حجم یک یا دو سطل آب انجام شود.
آبیاری گل و گیاه
در باغچه خانه، درختان، بوته‌ها و چمن‌های بومی و مقاوم به خشکی که به آب کمتری نیاز دارند و تحمل ماه‌های گرم تابستان را دارند، بکارید. یکی از راه‌های صرفه‌جویی استفاده از سیستم‌های چکه‌ای و قطره‌ای است که مصرف آب را تا ٥٠ درصد کاهش می‌دهد. آب دادن در ساعات خنک روز و وجود برگ در اطراف گیاه که قابلیت نگهداری رطوبت را در خاک دارد سبب مصرف کمتر آب می‌شود. باغچه یا گلدان‌ها را در شب یا صبح زود آبیاری کنید تا از تبخیرآب جلوگیری شود. اگر در خانه باغچه دارید می‌توان هنگام شست‌وشو و تمیزکردن سبزی و میوه‌ها از آب مصرف شده برای آبیاری باغچه استفاده کرد.
تکنیک‌های کاهش مصرف در خانه و آشپزخانه
آشپزخانه جایی است که سهم عمده‌ای از آب مصرفی خانوار را می‌بلعد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بین ٣٠ تا ٤٠ درصد آبی که وارد منازل می‌شود در آشپزخانه مصرف می‌شود. حتی‌الامکان باید سعی شود شستوشوی ظروف درحجم یک لگن آب داغ انجام شود و سپس مبادرت به آبکشی کرد. برای شستوشوی لباس‌های خیلی کثیف، ماشین‌های لباسشویی اتوماتیک به مراتب از غیراتوماتیک مناسب‌ترند و کمتر آب مصرف می‌کنند. اگر از تعداد دفعات کاربرد ماشین لباسشویی بکاهید، عملاً در مصرف آب صرفه‌جویی کرده‌اید. نیازی نیست که از میزان شستوشوی لباس‌ها بکاهید بلکه فقط صبر کنید تا مقدار لباس‌های کثیف به اندازه ظرفیت کامل ماشین برسد. آب خنک مورد مصرفتان را همواره در یخچال نگه دارید تا هرگاه که یک لیوان آب خنک می‌خواهید، مجبور نباشید شیر آب را برای مدتی باز بگذارید تا آب خنک شود. برای نوشیدن آب به جای آنکه شیر آب را به مدت زیادی باز بگذارید، بهتر است ابتدا چند قطعه یخ در لیوان قرار دهید و سپس شیر آب را باز کنید. از جریان آب به منظور آب شدن یخ گوشت یا دیگر مواد غذایی منجمد استفاده نکنید و برای آب شدن یخ مواد خوراکی منجمد، آن‌ها را در هوای آزاد قرار دهید. اگر قصد ترک منزل را داشته باشیم باید شیر آب‌ها را کنترل کرد و از بسته بودن آن مطمئن شد، تا هم از بروز خطرات ناشی از باز بودن شیر آب و هم از هدر رفتن آب جلوگیری شود. برای نظافت محیط مورد نظر خود از جمله پارکینگ و حیاط، به جای مصرف آب بهتر است از جاروب استفاده شود. در حالی که کمبود آب در شهر احساس می‌شود، لزومی به شستوشوی پیاده‌روی مقابل مغازه و منزل نیست.
تأسیسات آب منزل و کنترل آن‌ها
لوله‌کشی ساختمان باید طوری انجام شود که با کمترین اتلاف آب، آب گرم به دوش برسد. در جا‌هایی که امکانات فنی اجازه می‌دهد می‌توان برای افزایش فشار آب شوینده، از شیر‌های دهنده هوا در مسیر آب استفاده کرد تا با پاشانیدن آب به صورت قطرات ریز، در مصرف آب صرفه‌جویی شود. این روش تا ٥٠ درصد مصرف آب را کاهش می‌دهد. تمام شیلنگ‌ها، اتصالات و شیر‌ها را به طور مرتب کنترل کنید تا از نشتی آب جلوگیری شود. لوله‌های آب منزل خود را عایق‌بندی کنید. عایق‌کاری لوله‌های آب گرم روشی است که هدر رفتن آب را قبل از خروج آب گرم کاهش می‌دهد. نصب کولر در سایه و با استفاده از پوشش مناسب و جلوگیری از نشت آب کولر‌های آبی، باعث صرفه‌جویی زیادی در مصرف آب می‌شود. وجود فلاش‌تانک‌های پرحجم یا سیفون معیوب در توالت می‌تواند در هر ساعت ٤٠ تا ١٠٠ لیتر آب را هدر دهد. اگر در منازلی فلاش‌تانک‌های پرحجم نصب شده و تعویض آن هزینه‌بر است، با استفاده از ابزارآلات ساده مثل بطری‌های حاوی شن و قراردادن آن‌ها در داخل فلاش‌تانک از میزان مصرف اضافی آب بکاهیم.
آموزش و فرهنگ‌سازی در مصرف آب
به کودکان آموزش دهید تا با بستن به‌موقع شیر، از هدر رفتن آب جلوگیری نمایند. توصیه‌های خود را به کودکان عملی انجام دهید و با بچه‌ها تمرین کنید. هر زمان که می‌خواهید برای آموزش هر چیزی به بچه‌ها اقدام کنید تمرین موعظه‌هایتان مهم است. بسیاری از عادات و رفتار کودکان شما توسط پیروی از آنچه شما به عنوان پدر و مادر انجام می‌دهید شکل می‌گیرد. اگر شما بخواهید آن‌ها متعهد به حفاظت از آب باشند باید خودتان به آن عمل کنید. در محل کار، کارکنان را به صرفه‌جویی در مصرف آب تشویق نمایید. همچنین پیشنهاد کنید گرایش به حفاظت از آب در فعالیت‌های عملی و دوره‌های آموزشی آن‌ها گنجانده شود. در مراکز آموزشی و مدارس به اطفال و دانش‌آموزان محدودیت منابع آب و روش‌های صرفه‌جویی آن را آموزش دهیم. هرگونه اتلاف قابل توجه آب، شکستگی لوله‌ها و هدر رفتن آب در هر نقطه را به مرکز ارتباطات مردمی (تلفن ۱۲۲) اطلاع دهید. مدیران مجتمع‌های آپارتمانی راه‌های صرفه‌جویی در آب را در تابلو‌ها نصب و با برگزاری مسابقه و تشویق ساکنان کم‌مصرف، در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند.
منابع: سلامت نیوز- سایت آب و فاضلاب استان تهران – خبرگزاری صدا و سیما - سایت نمناک
