صادرات نفت همچنان چالش میان ایران و اروپا

مذاکرات اخیر ایران و اروپا برای حفظ برجام در حالی به پایان رسید که صادرات نفت ایران همچنان مسئله اصلی این مذاکرات است.
پس از اعلام نارضایتی رئیس‌جمهور از بسته پیشنهادی اروپا برای حفظ برجام و بر اساس اخباری که در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده، به نظر می‌رسد که بزرگترین مشکل در این مذاکرات، اختلاف شدید دیدگاه ایران و اروپا بر سر صادرات نفت ایران است. براین اساس، گفته می‌شود که ایران به‌دنبال دریافت ضمانت کمّی برای فروش نفت است، اما اروپا در بسته پیشنهادی به کمیت خرید نفت اشاره‌ای نداشته است.
به‌عبارت دقیق‌تر، ایران در مذاکرات خود به‌طور مشخص خواستار روشن شدن سطح فروش نفت و ضمانت آن و همچنین تضمین دسترسی به پول حاصل از فروش آن است، اما اروپا در بسته خود تاکنون حاضر به پذیرش این موضوع نشده و هیچ ضمانتی در این خصوص نداده است.
گفته می‌شود که در حال‌حاضر اروپا روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران می‌خرد که با عقب‌نشینی توتال فرانسه و شرکت انی ایتالیا این رقم در ماه‌های آتی کاهش خواهد یافت.
البته در این بین، دولت دونالد ترامپ تلاش زیادی را آغاز کرده که با قانع کردن مشتریان نفتی ایران، میزان صادرات نفت ایران را به صفر برساند. اگرچه خود اروپایی‌ها نیز می‌دانند که این ادعا خسارات زیادی را به خریداران نفت وارد خواهد کرد، به نحوی که خبرگزاری رویترز روز گذشته گزارش داد که این روند ممکن است بازار‌های جهانی را در تنگنای شدیدی قرار دهد که از زمان بحران نفتی ۷۴/۱۹۷۳ و ۸۰/۱۹۷۹ تا امروز سابقه نداشته است و نتیجه آن فشار زیاد روی قیمت‌ها است.
اگرچه پیشتر و در جریان تحریم‌های سال ۱۳۹۰، اروپا رسماً خرید نفت ایران را به صفر رساند و دیگر نفتی از ایران وارد نکرد، اما فروش نفت ایران به چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی باعث شد که قیمت‌های نفت در بازار‌های جهانی جهشی چشمگیر نداشته باشد.
خواسته‌های ایران چیست؟
اما به نظر می‌رسد که خواسته‌های صریح ایران از اروپا برای ادامه برجام، در سه مساله اصلی خلاصه شده است که بر این اساس، ایران به‌طور مشخص خواستار روشن شدن سطح فروش نفت خود شده و از اروپا خواسته که در این خصوص ضمانت ارائه دهد. همچنین اروپا باید تضمین دسترسی به پول حاصل از فروش نفت را به ایران بدهد و سومین خواسته، دسترسی مستقیم به درآمد‌های نفتی به صورت اسکناس برای رفع نیاز‌های داخلی است. حال اگرچه چند روز از نشست وزرای خارجه ۱+۴ در وین اتریش می‌گذرد، اما اتحادیه اروپا پس از نشست کمّیسیون مشترک برجام بیانیه‌ای منتشر و در آن اعلام کرد، حفظ کانال‌های بانکی، ادامه صادرات نفت‌وگاز ایران و ایجاد جو سرمایه‌گذاری مطلوب در ایران اولویت است. بیانیه‌ای که نشان می‌دهد آنان حداقل در ظاهر به دنبال پذیرفتن خواسته‌های ایران و نگه داشتن کشورمان در برجام هستند.
در بازار چه می‌گذرد؟
اما در این بین مذاکرات میان ایران و اروپا برای رسیدن به مدلی مورد توافق طرفین برای حفظ برجام در حالی ادامه داد که شرکت ملی نفت ایران رسماً اعلام کرد در ماه ژوئن (خرداد – تیر) بیش از ۲ میلیون و ۲۸۰ هزار بشکه نفت خام و بیش از ۳۳۰ هزار بشکه میعانات گازی صادر کرده است و این نشان می‌دهد با گذشت دو ماه از خروج امریکا از برجام هنوز تغییری در صادرات نفت ایران رخ نداده است و مشتریان نفت ایران مانند گذشته اقدام به خرید نفت از ایران کرده‌اند. آمار‌هایی که نشان می‌دهد ایران همچنان سهم خود را در بازار حفظ کرده و جایگاهی مهم در تولیدات جهانی دارد. بنابراین برای رسیدن به یک توافق با اروپا باید از موضع بالا و مقتدرانه برخورد کند.
بر این اساس، یکی از مؤسسات وابسته به «بانک آو امریکا» که دومین بانک بزرگ ایالات متحده محسوب می‌شود عنوان کرده است که اگر واشنگتن بتواند تا ماه نوامبر (آبان) فروش نفت ایران را به صفر برساند، بهای نفت ممکن است به بیش از ۱۲۰ دلار برای هر بشکه برسد.
گزارش این مؤسسه اضافه می‌کند شبهاتی که در حال حاضر نسبت به سیاست دولت امریکا وجود دارد، باعث کاهش صادرات نفت ایران و افزایش ذخیره نفت ایران در نفتکش‌های ایرانی می‌شود.
با این حال تحلیلگران تردید دارند ایالات متحده بتواند صادرات نفت ایران را که اکنون ۶/۲ میلیون بشکه در روز است، حتی به نصف برساند.
تحلیلگران همچنین معتقدند که ممکن است توقف غیرمنتظره و ناگهانی صادرات نفت ایران به جهش بهای نفت منجر شود. به عنوان مثال فرانسیسکو بلنچ، یکی از کارشناسان انرژی بین‌المللی معتقد است توقف کامل صادرات نفت ایران در این مقطع می‌تواند تا حدی درسرساز شود.
وی می‌گوید: انتظار دارد ایالات متحده با توجه به کمبود ذخایر جهانی تنها به کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران در روز رضایت دهد.
کشور‌های اوپک و روسیه به تازگی توافق کرده‌اند که روزی یک میلیون بشکه به تولید نفت خود اضافه کنند. از سویی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا نیز از عربستان سعودی خواسته که ظرفیت تولید نفت روزانه خود را ۲ میلیون بشکه بیشتر کند تا بازار دچار کمبود نشود، اما فرانسیسکو بلنچ تردید دارد که ریاض بتواند روزی ۱۲ میلیون بشکه نفت یا بیشتر تولید کند.
وی در گزارش خود نوشته که اگر به روند تولید نفت عربستان سعودی از ۱۹۷۰ تاکنون نگاه کنیم، می‌بینیم که هیچ وقت نتوانسته بیشتر از ۶/۱۰ میلیون بشکه نفت در روز تولید کند.
با این حال هیئت‌های امریکایی راهی کشور‌های عمده خریدار نفت ایران شدند تا در زمینه توقف خرید نفت ایران با این کشور‌ها مذاکره کنند. در همین حال، اکثریت کشور‌های خریدار نفت ایران به جز چین و ترکیه اعلام کرده‌اند که خرید نفت از ایران را کاهش خواهند داد.
براساس جدیدترین آمار‌های ارائه شده از سوی شرکت ملی نفت ایران امریکا که تاکنون نتوانسته به اهداف خود دست پیدا کند و باید منتظر ماند و تا ۱۳ آبان ماه صبر کرد و دید آیا مشتریان نفت ایران حاضرند به خرید نفت از ایران خاتمه دهند و قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه نفت را بپذیرند یا خیر.