سران ۲۹ کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نشست دو روزه خود را از روز چهارشنبه ۲۰ تیر (۱۱ ژوئیه) در بروکسل آغاز کردند. از محور‌های مهم مذاکرات در این نشست می‌توان به بحث درباره بودجه نظامی ناتو، حضور نظامی ناتو در افغانستان، بررسی عضویت مقدونیه به عنوان عضو سی‌ام ناتو و مناسبات ناتو و روسیه اشاره کرد. این نشست روز پنج‌شنبه با افزایش آشکار تهدیدات ترامپ و اختلافات روزافزون بین دو سوی اروپا و امریکا پایان یافت.
پیش‌بینی‌ها
پیش‌بینی می‌شد که نشست سران ناتو در بروکسل یکی از پر تنش‌ترین نشست‌های سران این سازمان نظامی غربی باشد. با توجه به درخواست دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری امریکا از آلمان برای افزایش بودجه نظامی خود تا سقف دو درصد از سود ناخالص داخلی خود انتظار می‌رفت که مباحثات شدیدی میان ترامپ و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان روی دهد. به ویژه اینکه قبل از برگزاری آن، اظهارات تندی بین ترامپ و مقامات اروپایی درباره مسئله بودجه ناتو و درخواست واشنگتن از دولت‌های اروپایی عضو ناتو برای افزایش بودجه نظامی آن‌ها رد و بدل شده بود. ترامپ روز چهارشنبه در نشست سران کشور‌های عضو ناتو در بروکسل بار دیگر این کشور‌ها را به پایین بودن هزینه‌های نظامی‌شان متهم کرد و گفت: کشور‌های عضو ناتو باید بودجه نظامی خود را از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی به ۴ درصد افزایش دهند. ترامپ پیش از این نیز در توئیتی نوشته بود: کشور‌های ناتو باید سهم بیشتری پرداخت کنند و سهم امریکا در هزینه‌های این سازمان باید کمتر شود. این مسئله باعث سردرگمی شده است. در واقع ترامپ میان وعده افزایش بودجه نظامی به میزان دو درصد که مربوط به صرف پول برای بودجه دفاعی خود کشورهاست با مشارکت‌های مالی مستقیم کشور‌های عضو برای تأمین هزینه‌های ناتو تفاوتی قائل نشده است. ترامپ پیش از عزیمت به بروکسل برای شرکت در نشست سران ناتو گفت: ما دیگر نمی‌توانیم بیش از این برای تأمین امنیت اروپا هزینه کنیم و اعضای ناتو باید به وضعیت ناعادلانه کنونی پایان داده و هزینه امنیت خود را بپردازند. این درخواست ترامپ با واکنش نه چندان مثبت اروپایی‌ها مواجه شده است. هر چند ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو مدعی شده که کشور‌های عضو ناتو بر اساس طرح ترامپ برای افزایش بودجه دفاعی خود به میزان ۲۶۶ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۴ میلادی به توافق رسیده‌اند، اما خواسته‌های ترامپ درباره میزان افزایش و نیز زمانبندی این افزایش مورد قبول دولت‌های اروپایی از جمله آلمان نیست. کما اینکه استولتنبرگ که از مدافعان خواسته‌های ترامپ است از آلمان که تصمیم گرفته ۵ /۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را تا سال ۲۰۲۴ صرف هزینه‌های دفاعی کند، خواسته تا بیش از این مقدار برای هزینه‌های دفاعی پرداخت کند، با این حال تحقق خواسته ترامپ برای مرکل در برهه زمانی مد نظر وی و استولتنبرگ فوق‌العاده دشوار است.
روابط تحت فشار
اکنون روابط دو سوی اقیانوس اطلس تحت تأثیر اختلافات گسترده بر سر مسائل مختلف از جمله توافق هسته‌ای «برجام» و نیز آغاز جنگ تجاری امریکا علیه اروپا و واکنش متقابل اروپایی‌ها در قبال آن، قرار گرفته است. سران اروپایی از یکجانبه‌گرایی و اقدامات خود‌محورانه ترامپ به شدت خشمگین هستند و ادامه این وضعیت را برنمی‌تابند. در این زمینه دونالد توسک رئیس شورای اروپا در مراسم امضای یک توافق جدید همکاری بین اتحادیه اروپا و ناتو گفت: «می‌خواهم خطاب به رئیس‌جمهور ترامپ که مدت‌های طولانی است تقریباً هر روزه از اروپا انتقاد می‌کند پیامی بدهم. امریکا متحد بهتری از اروپا ندارد و نخواهد داشت. بودجه‌ای که اروپا به امور دفاعی اختصاص می‌دهد بیشتر از روسیه و معادل بودجه دفاعی چین است. امریکای عزیز، قدر متحدان خود را بدان. حقیقت این است که متحدان زیادی نداری.» در مقابل ترامپ با رد اظهارات رئیس شورای اروپا مدعی شد که «امریکا متحدان بسیاری دارد». این حمله لفظی بی‌سابقه نشان‌دهنده شدت تنش‌ها بین واشنگتن و بروکسل است. در واقع توسک در اظهارات خود به این نکته تصریح می‌کند که امریکا در دوره ترامپ با مواضع و اقدامات وی روز به روز در سطح جهان منزوی‌تر می‌شود و متحدان چندانی برای آن باقی نمانده است.
تقابل امریکا و آلمان
نشست سران ناتو در بروکسل در حالی به پایان رسید که این نشست شاهد حملات لفظی شدید و بی‌سابقه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا علیه آلمان به عنوان مهم‌ترین عضو اروپایی ناتو بود. پس از آنکه ترامپ در دیدار خود با ینس استولتنبرگ، در بروکسل اعلام کرد که آلمان «کاملاً تحت کنترل» روسیه قرار دارد. ترامپ گفت: «ما در ناتو داریم هزینه وحشتناک امنیت آلمان و فرانسه و بسیاری دیگر از کشور‌ها را علیه تهدید احتمالی روسیه می‌دهیم، آن وقت متحدان ما مهم‌ترین قراردادهایشان را با روسیه می‌بندند. آلمان ۷۰ درصد از مصرف انرژی اش به روسیه وابسته است.» اظهارات ترامپ کنایه‌ای آشکار به اروپای غربی به ویژه آلمان بود که به رغم تدابیر ناتو برای مقابله با تهدیدات ادعایی از جانب روسیه، اما همچنان روابط گرم خود با مسکو به خصوص در حوزه انرژی را حفظ کرده و در این راستا درصدد مشارکت در احداث خط لوله گازی نورد استریم- ۲ برای انتقال گاز روسیه از طریق دریای بالتیک به آلمان است. مرکل در واکنش به اظهارات ترامپ مدعی شد: زمانی که برلین «کاملاً در کنترل روسیه» قرار داشت شهروند آلمان شرقی بود و گفت: آلمان در سیاست‌های خود دنباله‌رو دونالد ترامپ و کاخ‌سفید نخواهد بود. وزیران دفاع و امور خارجه آلمان هم تأکید کردند، آلمان برای حفظ گفت‌وگو‌ها با روسیه اهمیت زیادی قائل است. اما مسئله مهم دیگری که به اختلاف مزمن بین واشنگتن و برلین تبدیل شده، مسئله هزینه‌های نظامی کشور‌های اروپایی عضو ناتو است. در سال ۲۰۱۴ اعضای ناتو توافق کردند تا سال ۲۰۲۴ سالانه دودرصد از تولید ناخالص داخلی خود را به بودجه این سازمان اختصاص دهند. ترامپ مدعی است که فقط هشت کشور ناتو این معیار را رعایت می‌کنند. در عین حال ترامپ که پیش از نشست کنونی ناتو از کشور‌های عضو خواسته بود تا چهار درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف بودجه نظامی کنند. وی با اشاره به هزینه آلمان برای خط لوله انتقال گاز از روسیه گفت که کشور‌های عضو باید سهم هزینه نظامی خود را همین حالا و نه تا سال ۲۰۲۵ پرداخت کنند. این موضع ترامپ با انتقاد شدید آلمان مواجه شده است. مرکل در انتقاد از ادعای ترامپ مبنی بر اینکه امریکا بودجه ناتو را می‌پردازد، گفت: «آلمان هم کار زیادی برای ناتو می‌کند. آلمان دومین تأمین‌کننده بزرگ نیرو است و بزرگ‌ترین بخش از قابلیت ارتش ما در اختیار ناتو قرار دارد و تا به امروز ما مشارکت گسترده‌ای در رابطه با افغانستان داشتیم. در این راستا ما همچنین از منافع ایالات متحده دفاع کردیم.»
دیگر مخالفت‌ها
مخالفت با درخواست ترامپ برای افزایش بی‌سابقه بودجه نظامی کشور‌های عضو ناتو محدود به آلمان نبود، بلکه دیگر سران کشور‌های بزرگ ناتو نیز موضع مشابهی ابراز داشتند. از جمله امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه، ادعای همتای امریکایی خود را درباره موافقت اعضای ناتو با افزایش بودجه نظامی خود رد کرد. ماکرون روز پنج‌شنبه در بروکسل گفت: برخلاف ادعای «دونالد ترامپ»، اعضای ناتو با افزایش بودجه نظامی موافقت نکردند. رئیس‌جمهور فرانسه، ضمن مخالفت با پیشنهاد ترامپ برای افزایش بودجه نظامی کشور‌های عضو ناتو به ۴ درصد تولید ناخالص داخلی اعلام کرد پاریس به آنچه پیش‌تر در زمینه هزینه‌های نظامی تعهد کرده است پایبند خواهد ماند. ماکرون افزود: فرانسه در جهت تحقق تعهدات خود برای افزایش هزینه‌های نظامی تا ۲ درصد تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۲۴ اقدام می‌کند. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نیز از مواضع ترامپ در قبال ناتو به شدت انتقاد کرد. وی با اشاره به اظهارات ترامپ در مورد اختصاص دو درصد از تولید ناخالص داخلی اعضای ناتو به این سازمان گفت: «مسئله اصلی این است که آنچه ترامپ می‌گوید آیا باعث تغییر مثبتی می‌شود؟»
سایه اختلاف و فروپاشی
در واقع آنچه بیش از هر چیز دیگر در این نشست آشکار شد، اختلاف روزافزون بین اروپا و امریکا بر سر مسائل دفاعی، نظامی و امنیتی بود. این مسئله به قدری جدی شده که در پی اظهارات تهدیدآمیز رئیس‌جمهور امریکا، سران کشور‌های عضو ناتو جلسه اضطراری محرمانه تشکیل دادند. ظاهراً ترامپ در نشست ناتو تهدید کرده بود که اگر اعضای ناتو دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص ندهند، امریکا را از این سازمان نظامی خارج می‌کند. پس از این تهدید، سران ناتو از نمایندگان اوکراین و گرجستان که هنوز عضو ناتو نیستند، خواستند جلسه را ترک کنند تا اعضای این سازمان به صورت خصوصی و اضطراری درباره این تهدید ترامپ بحث کنند. ترامپ در این نشست از آلمان، اسپانیا و بلژیک خواسته است که بازه زمانی خود را برای افزایش بودجه نظامی، بسیار کوتاه‌تر کنند. بدین ترتیب نشست سران کشور‌های عضو ناتو در فضایی مملو از بی‌اعتمادی و تنش میان امریکا از یک سو و دیگر اعضا به ویژه اعضای اروپایی این پیمان برگزار شد چراکه ترامپ دیگر اعضا را به کوتاهی در تأمین بودجه نظامی متهم کرده و در مقابل سران کشور‌های آلمان، فرانسه و انگلیس این ادعا را رد و در مقابل واشنگتن را به سهل‌انگاری در برابر تهدید‌های روسیه متهم می‌کنند.
