جوان آنلاین: «غیرقابل پیشبینی» و «تنشزا»؛ این دو ویژگی اصلی دونالد ترامپ در سیاست داخلی و سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا است. این چهره تازهکار عرصه سیاست در آمریکا، با همین دو ویژگی توانست تمامی رقبای خود را از کارزار انتخاباتی بهدر کند و بر رقیبی قدرتمند و شناخته شده همچون هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا پیروز شود. ترامپ پس از پیروزی در انتخابات 2016، تلاش کرد تا این الگو را در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا تکرار کند. او در کمتر از دو سال گذشته بارها و بارها بر شرکا و همپیمانان آمریکا تاخته است. برای هیچ پیمان و معاهده بینالمللی ارزش قائل نشده و کشورش را از هر پیمان و توافقی که گمان کرده بهنفع کشورش نیست، خارج کرده است. رئیسجمهور آمریکا تاکنون کشورش را از توافق همپیمانی دو سوی اقیانوس اطلس(TTP)، توافق آب و هوایی پاریس، توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا)، توافق هستهای برجام و یونسکو خارج کرده تا رقبا و شرکایش بدانند که با یک مرد غیرقابل پیشبینی روبهرو هستند. او در این مدت اظهارات و اقدامات تنشزا نیز کم نداشته است. او در یکسال گذشته بارها همپیمانانش در ناتو را برای عدم افزایش بودجه دفاعی در این پیمان تحت فشار گذاشته است؛ بر فولاد و آلومینیوم تعرفه بسته و اجلاس سران G7 را به یکی از پرتنشترین نشستهای این گروه تبدیل کرد و در پایان با پس گرفتن امضایش از بیانیه پایانی، تنش را در این گروه به اوج رساند. او در اجلاس سران ناتو هم همین شیوه را در پیش گرفت و قبل و بعد از آن علیه همپیمانانش مواضع تندی گرفت. او غیرقابل پیشبینی بودن را ابزاری مفید در سیاست میداند و تلاش میکند کسی نتواند سیاستهایش را از قبل پیشبینی کند. او حتی برای این غیرقابل پیشبینی بودن، دیدگاهش را نیز تغییر میدهد. اما آیا این شیوه در سیاست خارجی آمریکا نتیجه داده و آمریکا از غیرقابل پیشبینی بودن اقدامات ترامپ، نفعی برده است؟ پاسخ منتقدانش در آمریکا منفی است. آنان میگویند این شیوه او، نشان از عدمآشنایی ترامپ با روابط سیاست خارجی است. متحدان و شرکای تجاری آمریکا نیز همین دیدگاه را دارند. به اعتقاد آنان غیرقابل پیشبینی بودن تنها در برابر دشمنان و مخالفان کاربرد دارد، اما ترامپ برای استفاده از این ابزار هیچ تفاوتی بین دوست و دشمن در نظر نمیگیرد.
جنگ اقتصادی
اعمال تعرفه جدید بر کالاهای وارداتی از چین، اروپا و برخی دیگر از کشورها توسط دونالد ترامپ، از سوی شرکای تجاری این کشور بهنوعی اعلان جنگ اقتصادی تعبیر شد. در مقابل این اقدام ترامپ، کشورهایی که محصولاتشان در لیست اعمال تعرفه قرار گرفته بود نیز تعرفههای سنگینی علیه محصولات آمریکایی اعمال کردند. دولت آمریکا که احتمال چنین پاسخ محکمی را نمیداد، دوشنبه هفته گذشته، پنج شکایت جداگانه از شرکای تجاری خود (چین، اتحادیه اروپا، کانادا، مکزیک و ترکیه) که دست به اقدام تلافیجویانه تعرفه گمرکی زدهاند، به سازمان تجارت جهانی ارائه کرده است.
بزرگترین قرارداد تجاری بازار واحد میان ژاپن و اروپا
ترامپ با تصمیمات غیرقابل پیشبینیاش، اقتصاد جهانی را با بحران مواجه کرده است. اتحادیه اروپا بر همین اساس سعی دارد اتحادیههایی را در تقابل با سیاست ترامپ تقویت کند. در همین چارچوب، هفته گذشته اتحادیه اروپا و ژاپن برای تسهیل تجارت آزاد میان دو طرف توافقنامهای را امضا کردند. اروپا معتقد است این اقدام پیام بسیار روشن و صریحی به سیاستهای «حمایتگرایانه» دونالد ترامپ است. قرارداد مهم اتحادیه اروپا و ژاپن با ایجاد یک منطقه اقتصادی عظیم در تقابل آشکار با سیاست دونالد ترامپ در حمایت از تولیدات داخلی با شعار «اول آمریکا» است. این قرارداد، بزرگترین قراردادی است که تاکنون اتحادیه اروپا درباره آن مذاکره کرده است و یک منطقه تجاری باز ایجاد خواهد کرد که تقریبا یک سوم تولید ناخالص داخلی جهان را دربرمیگیرد. مقامات اتحادیه اروپا و ژاپن همچنین سعی خواهند کرد جبهه واحدی را ضدتعرفههای آمریکا بر فولاد و آلومینیوم -که توکیو آن را تاسفبار توصیف کرده است- تشکیل دهند.
اروپا در دامان شرق
علاوهبر این توافق عظیم، قویترین اقتصاد اروپا یعنی آلمان نیز برای تضمین تجارت و جلوگیری از اثرپذیری از اقدامات ترامپ، قرارداد تجاری جدیدی با چین به امضا رساند. تاکید صدراعظم آلمان و نخستوزیر چین برای پایبندی به مبانی نظام تجاری چندجانبه در سایه جنگ تجاری با آمریکا، زمینهساز این توافقنامههای 5/23 میلیارد دلاری بین برلین و پکن شد. این توافق شامل اجرای چند پروژه مشترک با حضور شرکتهای دو طرف نظیر زیمنس، فولکسواگن، DASF و... میشود.
اتحادیه دفاعی اروپا در برابر ناتو
پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، گستردهترین و پرسابقهترین پیمان نظامی دنیاست. این پیمان در دو سال اخیر کم مورد انتقاد ترامپ قرار نگرفته است. رئیسجمهور آمریکا خرداد سال گذشته در سخنرانی خود در مقر جدید ناتو، سران این پیمان نظامی را تحت فشار گذاشت تا سهم بیشتری از هزینهها را بپردازند. او تیرماه نیز بهصورت محرمانه و هم علنی، سران ناتو را برای جبران هزینهها تحت فشار قرار داد و از احتمال خروجش از این پیمان خبر داد. همین اظهارات ترامپ نگرانیهایی را در میان متحدان اروپایی آمریکا ایجاد کرده است تا آنان تقویت تدابیر و سازوکارهای مستقل اروپایی را در زمینه دفاعی و امنیتی مد نظر قرار دهند. بر همین اساس نیز وزرای دفاع و خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا، 25 ژوئن در لوکزامبورگ گردهم آمدند و راههای تاسیس و راهاندازی اتحادیه دفاعی اروپا را مورد بررسی قرار دادند. بحث و بررسی درباره بودجه نظامی اتحادیه اروپا و وضعیت تجهیزات نظامی، دیگر موضوعات مورد بحث در نشست لوکزامبورگ بود. ازجمله اقدامات مهم در این زمینه، ارائه طرح صندوق دفاعی اتحادیه اروپا از سوی کمیسیون اروپا بهعنوان رکن اجرایی آن است که گام مهمی در ایجاد توانمندی دفاعی مستقل اروپایی محسوب میشود.
جدایی از آمریکا در برجام
خروج از توافق هستهای با ایران، یکی دیگر از تصمیمات تنشزای دونالد ترامپ در کمتر از دو سال گذشته بوده است. او بهصورت یکجانبه از برجام خارج شد تا بتواند نظام تحریمها علیه ایران را دوباره فعال کند. اما این اقدام یکجانبه آمریکا با حمایت سایر اعضای 1+5 همراه نشد و چین و روسیه با صراحت بر ادامه برجام با ایران و بیتوجهی به تحریمهای آمریکا گفتند. اتحادیه اروپا نیز علیالظاهر بهدنبال ارائه تضمینهایی برای تامین منافع ایران است. آنان بر همین اساس نیز بهدنبال بهروز رسانی قانون مسدود ساز سال 1996 هستند تا بتوانند از شرکتهای اروپایی فعال در ایران حفاظت کنند. اگر اروپا، چین و روسیه بتوانند در برابر خروج آمریکا از برجام، منافع ایران را تضمین کنند، عملا تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه تهران با شکست مواجه خواهد شد و اثرگذاری خود را از دست خواهد داد.