استخراج سالانه ۳۰ تا ۴۰ تن سنگ فیروزه از معادن نیشابور در خراسان رضوی که ۱۵، ۲۰ درصد آن تبدیل به صورت نگین تراش خورده شده و طرفداران بسیاری را به سوی خود جلب کرده است سبب شده این مهم همواره مورد توجه افرادی که از داخل یا خارج به این شهر سفرمیکنند باشد؛ موضوعی که با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری درخصوص اقتصاد مقاومتی موجب برپایی بیش از ۳۰۰ کارگاه تراش فیروزه در این شهر خصوصاً شهرستان «فیروزه» شده است و ۲۵ استادکار روی هنر فیروزه تراشی به صورت تخصصی فعالیت میکنند. این موفقیت سبب شده است سرپرست فرماندار فیروزه از ایجاد اولین موزه تخصصی فیروزه کشور در این شهرستان خبر دهد.
قرارگرفتن معادن فیروزه در نیشابور (خراسان رضوی) سبب شده تا این شهر در این زمینه از شهرت جهانی برخوردار باشد؛ موضوعی که باعث شده هرساله مسافرانی که برای زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) میآیند در مسیر خود به این شهر سفر کرده تا علاوه بر دیدن مکانهای دیدنی آن از جمله عطار نیشابوری اقدام به تهیه زیورآلاتی که از سنگهای بسیار زیبای معادن فیروزه نیشابور استخراج و تهیه میشوند برای خود و آشنایانشان کنند.
ارزشمندی این سنگ و بهکارگیری آن در صنعت جواهرات و برخی صنایع دستی در استانهای مختلف ازجمله اصفهان سبب شده تا روز به روز بر ارزش این سنگ گرانقیمت افزوده شود و نویدبخش اشتغالی پر سود برای دستاندرکاران این صنعت باشد. موفقیت در این صنعت سبب شده است در حال حاضر سالانه ۳۰ تا ۴۰ تن سنگ فیروزه از معادن نیشابور استخراج شود و برای ساخت جواهرات و به کارگیری در صنایع دستی به متقاضیان به فروش برسد.
معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با تأیید این موضوع میگوید: «معادن فیروزه نیشابور از سال ۹۱ با دریافت پرونده استخراجی جدید خود که مجوز استخراج فیروزه سالانه ۴۰ تن اعلام شده بود آغاز به کار کرد.»شجاعی میافزاید: «از آنجا که پروانه بهرهبرداری از معادن در کشور ما حداکثر ۲۵ ساله صادر میشود، لذا پروانه بهرهبرداری از این معدن هم همانگونه صادر شد.» به گفته وی، رونق فروش سنگ فیروزه در این منطقه سبب شد در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ معادل ۴۰ تن، در سال ۱۳۹۳ حدود ۵/۴۶ تن و در سال گذشته ۴۱ تن فیروزه استخراج شود.
فیروزه شهر فیروزهای نیشابور
با وجود آنکه معادن فیروزه در شهرستان نیشابور به صورت پراکنده وجود دارد، اما دراین میان فیروزه شهرستان فیروزه از کیفیت و شهرت بالاتری برخوردار است؛ مسئلهای که سبب شده تا هنرمندان بسیاری در این زمینه آنجا فعال باشند. یکی از کارشناسان فیروزه در گفتوگو با «جوان» میگوید: «ویژگیهای موجود در سنگ فیروزه این منطقه از جمله بدون رگه بودن و فراوانی سبب شده تا سنگهای استخراج شده در این شهر از شهرت بالایی برخوردار باشد.»
علی نظافتی میافزاید: «وجود این معادن در این منطقه موجب شده است بسیاری از افراد که در شهرستان فیروزه زندگی میکنند در این زمینه فعال باشند و درآمد خوبی را از آن خود کنند، به طوری که درحال حاضر اشتغال و درآمد خوبی نصیب مردم منطقه کرده است.»
فیروزه سنگی که به ترکیه شهرت گرفته است
با وجود آنکه معادن فیروزه تنها در شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی وجود دارد، اما برخی بیتدبیریها و نبود فناوری تراش فیروزه سبب شده تا برخی کشورها با وارد کردن آن از ایران و تراش دادنهای خاص این سنگ را به نام خود در جهان ثبت کنند که میتوان در این خصوص از ترکیه نام برد. کارشناس و جواهرساز فیروزه نیشابوری در این خصوص به «جوان» میگوید: «از آنجا که سنگ فیروزه برای استفاده در صنعت جواهرسازی نیاز به فناوریهای نوین دارد، لذا نبود آن در نیشابور و خراسان رضوی سبب شده است این سنگ با ارزش به صورت سنتی و دستی تراش خورد و ارزش خود را از دست دهد.»
نظافتی بیان میکند: «فناوری تراش فیروزه تنها و به صورت جزئی در تهران و اصفهان وجود دارد که آن هم زیاد قابل توجه نیست، بنابراین برخی کشورها ازجمله سنگاپور و ترکیه که از فناوری به روزتری برخوردارند با خرید خامسنگ فیروزه آن را به بهترین و استانداردترین شکل تراش داده و بعد از کارکردن روی طلا و نقره با چند برابر قیمت به ایران و سایر کشورها صادر میکنند.» البته آنچه تأسفانگیز است این است که بیتوجهی به ثبت جهانی فیروزه نیشابور سبب شده تا ترکیهایها که تنها نقش آنها در تراش دادن این سنگ گرانقیمت است آن را به نام خود ثبت جهانی کنند.
نظافتی با تأیید این موضوع میگوید: «بیتوجهی دستاندرکاران صنعت فیروزه در زمینه ثبت جهانی و معرفی این سنگ به دنیا از جمله دلایلی است که باعث شده است کشوری همچون ترکیه تنها به لطف داشتن فناوری تراش این سنگ آن را به نام خود ثبت کند. این کارشناس با اشاره به نقش سنگ فیروزه در ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مردم و دست اندرکاران صنعت فیروزه میافزاید: «این مهم درحالی است که وجود معادن فیروزه در نیشابور موجب شده است افراد بسیاری از این راه کسب درآمد کنند.» به گفته نظافتی، علاوه بر صنعت جواهرسازی استفاده و به کارگیری سنگ فیروزه حتی خاکه آن درصنایع دستی ازجمله ساخت انواع قاب وگلدان و مواردی از این قبیل سبب شده است فیروزه هیچ دورریختی نداشته باشد.
ایجاد اولین موزه تخصصی فیروزه در کشور
سرانجام ویژگیهای بیشمار سنگ فیروزه نیشابور باعث شد چند روز قبل، سرپرست فرماندار «فیروزه» از ایجاد اولین موزه تخصصی فیروزه کشور در این شهرستان خبر دهد؛ موضوعی که میتواند منجر به توسعه و اقتصادیتر شدن این منطقه و نیشابور شود. ابوالفضل حکیم با تأیید این موضوع در توضیحاتش میگوید: «این شهرستان با کمک میراث فرهنگی و همکاری فرمانداری، موزهدار خواهد شد و روستای معدن فیروزه در رشته فیروزه کاندیدای روستای ملی شده است.» وی میافزاید: «پرونده ثبت ملی مسیر تونلهای قدیمی معدن فیروزه تدوین خواهد شد و با تأمین برخی زیرساختها در مسیر معدن فیروزه، میزبان گردشگران خواهیم بود.»