لابی قدرتمند کارخانجات لبنی و همراهی وزیر صنعت و تجارت با این گروه از تولیدکنندگانی که سالانه چندینبار قیمت محصولاتشان را افزایش میدهند، به صدور بخشنامه ممنوعیت صادرات شیر خشک صنعتی منجر شدهاست. بخشنامهای که واقعی شدن قیمت شیر خام را در طول ۲۰ روز بیاثر کرده و تنظیم بازار را به دوش دامداران و مصرفکنندگان انداخته است. به راستی نقش وزیر جهاد کشاورزی در این میان چیست؟ وزیری که قدرت لابی ندارد و از گرفتن امتیاز به نفع تولیدکنندگان شیر عاجز است؛ چگونه میتواند امنیت غذایی کشور را در دوران تحریم تأمین کند؟
این روزها انتقادات بسیاری از سوی فعالان بخش خصوصی و تولیدکنندگان صنایع کوچک و متوسط از صدور بخشنامههای ضد و نقیض وزرای دولت منتشر میشود. متأسفانه وجود شبکههای هماهنگ واردات و صادرات کالا، این روزها بیش از گذشته بخش تولید صنعتی و کشاورزی ما را نشانه گرفته است. از مافیای واردات پالم میوه و تهدید کشاورزان به فروش محصولاتشان به کارخانجات داخلی گرفته تا مافیایی که با نام تولید داخل چوب لای چرخ دیگر تولیدکنندگان میگذارند، همگی بازگوی این واقعیت هستند که «هرگروهی که رابطه و پول بیشتری دارند؛ حتی میتوانند وزیری را مجاب به صدور بخشنامه یا لغو آن کنند» و در طول پنج سال گذشته نمونههای بسیاری از این رایزنیها و رانتهای اطلاعاتی وجود دارد که رسانهای شدهاست.
چهار سال قبل، مجلسیها قانون انتزاع را به تصویب رساندند با این امید که پاسکاری و موازیکاری وزارتخانههای صنعت وکشاورزی به پایان برسد و کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی از مصوبات و بخشنامههای یکشبه رها شوند، اما این قانون هم نتوانست فشار صاحبان قدرت را متوقف کند و هرازچندگاهی وزارت صنعت و تجارت با صدور بخشنامه یا دستورالعمل بدون هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی، قشر آسیبپذیر کشاورز و دامدار و باغدار را شوکه و متضرر کردهاست.
داستان لابیهای پر قدرت کارخانجات لبنی با بدنه وزارت صنعت و تجارت از آن دست اتفاقاتی است که سالهاست وجود دارد و بخش تولید و دامداران را در این سالها به زمین زدهاست و این تولیدکنندگان با مظلومیت بسیار با این ادعا که بازار کشش افزایش قیمت را ندارد؛ سالانه چندین بار قانونی یا غیرقانونی اقدام به افزایش قیمت محصولاتشان میکنند و تمام فشارشان بر دامدارانی است که به سختی تلاش میکنند گلههای گاو شیری را حفظ و شیر خام کشور را تأمین کنند.
از سال ۹۳ تا مرداد ۹۷ قیمت شیر خام به رغم مصوبه ستاد تنظیم بازار بین ۱۲۰۰ تا ۱۴۴۰ تومان و در برخی از فصول کمتر از این میزان از دامداران خریداری شده است و در مرداد ماه به دلیل افزایش دو برابری خوراک دام و علوفه ستاد تنظیم بازار قیمت ۱۶۵۰ تومان را به تصویب رساند. همزمان نیز این ستاد افزایش ۳۲ درصدی قیمت شیر و فرآوردههای لبنی را به تصویب رساند تا به این ترتیب کارخانجاتی که ماهها غیر قانونی قیمتشان را گران کردهبودند؛ با خیالی آسوده قیمتها را افزایش دهند.
اما خوشحالی دامداران از واقعی شدن قیمت شیر خام فقط ۲۰ روز بود و از ۲۱ مرداد ماه وزیر صنعت با ابلاغ بخشنامه ممنوعیت صادرات شیر خشک صنعتی، شوک جدیدی بر بازار شیر خام وارد کرد. گفته میشود محمد شریعتمداری، وزیر صنعت و تجارت براساس ادعای کارخانجات لبنی مبنی بر کاهش تولید شیر و خالی شدن انبارهای شیر خشک صنعتی، بدون هماهنگی با وزیر جهاد کشاورزی و در نظر گرفتن مصالح تولیدکنندگان شیر خام، صادرات شیر خشک صادراتی را ممنوع اعلام کرد. این اقدام غیرمنطقی در حالی است که کارخانجات لبنی با اعلام ممنوعیت صادرات شیر خشک صنعتی به یکباره قیمت شیر خام را به ۱۴۵۰ تومان در روزهای گذشته کاهش دادهاند. اکنون این سؤال مطرح است که وزیر جهاد کشاورزی که در خواب خرگوشی به سر میبرد و از لابیگری و گرفتن امتیاز به نفع تولیدکنندگان شیر عاجز است؛ چگونه میتواند امنیت غذایی کشور را در دوران تحریم تأمین کند؟ چرا وزرای صنعت و کشاورزی در صدور بخشنامهها و ابلاغیهها با یکدیگر هماهنگ نیستند؟
به گفته فعالان بازار، صدور بخشنامههای به اصطلاح یکشبه بدون طرح شدن در هیئت دولت و درنظر گرفتن ذی نفعان در آشفته بازار کنونی، غیر منطقی بوده و باید لغو شود، آیا صدور ممنوعیت صادرات با استناد به سخنان دبیر انجمن صنایع لبنی، مبنی بر کاهش ۳۰درصدی ورودی شیر صنایع و اتمام ذخایر استراتژیک شیرخشک صنعتی اقدامی منطقی بوده است؟
دامداران معتقدند که کاهش شیر خام در چند سال گذشته به دلیل افزایش قیمت تمامی مؤلفههای تولید مانند خوراک دام، انواع داروها و دستمزد و ... بوده است و دامداران به ناچار گاوهای شیری را روانه کشتارگاهها کردهاند. اکنون اگر تدبیری برای مشکلات تولید شیرخام اتخاذ نشود؛ همین کارخانجات لبنی در سالهای آینده دولت را مجبور به پرداخت سوبسید و واردات شیر خشک خواهند کرد و نسل گاوهای شیری به طور کامل منقرض خواهد شد.
به دیوان عدالت اداری شکایت میکنیم
در این خصوص دبیر کمیته خانه شیر خراسان رضوی با انتقاد از بخشنامه وزارت صنعت و سکوت وزیر جهاد کشاورزی در گفت: وگو با «جوان» گفت: شیر خام در چهار سال گذشته ۱۰ تا ۱۵ درصد گران شده، در حالی که قیمت نهادهها دو برابر و مشکلات دامداران صد برابر بیشتر شده است، در مقابل کارخانجات لبنی با مصوبه دولت به راحتی سالانه در دو نوبت قیمتشان را گران میکنند و بار افزایش قیمتها را به دوش دامدار و مصرفکننده میاندازند.
آرش فرزادنیا با تأکید بر اینکه واقعیشدن قیمت شیر خام فقط ۲۰ روز بازار شیر را به ثبات رساند، افزود:در همین مدت کارخانجات آرام ننشستند، هم قیمت محصولاتشان را ۳۲ درصد گران کردند و هم در پرداخت وامهایشان امهال کرده و با ادعاهای نادرست مبنی بر گرانفروشی دامداران، وزارت صنعت را به ممنوعیت صادرات مجاب کردند.
وی کارخانجات لبنی را به مناظره دعوت کرد و گفت: اگر قرار است با این اقدامات ضدتولید، قیمت شیر خام کاهش یابد. باید قیمت شیر و فرآوردههای لبنی نیز به قیمت سابق بازگردد و کمیته خانه شیر خراسان رضوی آمادگی دارد با نمایندگان وزارت صنعت، جهاد کشاورزی، اتحادیه لبنی و اتحادیه گاوداران مناظره کرده و مردم را از واقعیتهای صنعت شیر و لبنیات آگاه سازد.
فرزادنیا همچنین با انتقاد از سکوت وزیر جهادکشاورزی در برابر بخشنامه اخیر شریعتمداری افزود: بخشنامه وزیر صنعت و تجارت خلاف قانون، خلاف مصلحت ملی، اقتصاد مقاومتی و غیرعادلانه است و کمیته شیر استان از محمد شریعتمداری به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و لغو بخشنامه صادرات شیر را خواستار است.
میخواهند شیر را از دامداران ارزان بخرند
همچنین رئیس هیئت مدیره کانون انجمنهای صنفی گاوداران ایران گفت: با آنکه دستور ممنوعیت صادرات یا واردات محصولات کشاورزی بر عهده وزیر جهاد کشاورزی است، اما این ممنوعیت را وزیر صنعت ابلاغ کرده و حجتی اصلاً از این موضوع خبر ندارد.
ناصر مقدسی در گفتوگو با «فارس»، در مورد بخشنامه ممنوعیت صادرات شیرخشک و کره خاطر نشان کرد: طبق قانون انتزاع تمام مسائل بازرگانی اعم از ممنوعیت واردات و صادرات در حوزه محصولات کشاورزی برعهده وزیر جهاد کشاورزی است، اما جالب اینجاست که طی یک هفته گذشته شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور ممنوعیت صادرات شیرخشک و کره را در کنار چند قلم دیگر کالا اعلام کرده که هیچ دلیل محکمهپسندی پشت آن نیست.
وی تصریح کرد: هنوز دو هفته از افزایش قیمت شیرخام نگذشته است که کارخانجات لبنی شیطنت خود را آغاز کردهاند؛ چراکه طی چهار سال اخیر با وجود افزایش نرخ شیرخام به ۱۴۴۰ تومان این کارخانجات لبنی بودند که به هر بهانهای یا افزایش قیمت در خرید را اعمال نمیکردند یا کیلویی ۵۰ تا ۱۰۰ تومان زیر قیمت شیر را خریداری میکردند.
مقدسی در مورد ممنوعیت صادرات شیرخشک و کره گفت: کارخانجات لبنی با دو ابزار قیمت شیرخام را مدیریت میکنند که شیرخشک و کره است؛ چراکه وقتی شیرخشکی صادر نشود شیر در بازار مازاد بر مصرف شده و از آنجایی که این کالا فسادپذیر است دامداران مجبور هستند به هر قیمتی شیر خود را تحویل کارخانجات لبنی بدهند.