جوان آنلاین: حوزه معاونت برون‌مرزی صداوسیما شامل شبکه‌های بین‌المللی چون شبکه‌های خبری «پرس تی‌وی»، «العالم»، «هیسپان تی‌وی»، »آیفیلم»، شبکه «سحر»، «الکوثر» و بیش از 30 رادیوی برون مرزی است. صدای مردم ایران قرار است از طریق این تریبون‌ها به دنیا مخابره شود. طبیعی است که برای تحقق این هدف نیازمند ارائه محتوایی اصیل و فراتر از گفتمان حاکم بر غالب رسانه‌های دنیا است و اینکه ارائه برنامه‌ها، تولیدات و اخبار هم باید مبتنی‌بر مقتضیات کشورهای تحت پوشش شبکه‌های برون‌مرزی باشد. اگرچه به‌لحاظ کمی، شبکه‌های تلویزیونی برون‌مرزی سیمای جمهوری اسلامی ایران، به تعداد قابل توجهی رسیدند ولی به‌لحاظ اثر‌گذاری همچنان این سوال مطرح است که آیا رسانه‌های برون‌مرزی ایران، توانسته‌اند صدای بلند مردم ایران، گفتمان انقلاب اسلامی و حتی مرجع پیام‌رسان مسئولان جمهوری اسلامی ایران باشند یا خیر؟
اهمیت رسانه‌های برون‌مرزی علاوه‌بر اهمیت راهبردی و انتقال پیام انقلاب اسلامی، در شرایط امروز مبتنی‌بر این گزاره است که بیشترین هزینه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی ایران، در جایی فراتر از مرزهای آبی و خاکی شکل می‌گیرد و با علم به چنین هزینه‌های برون‌مرزی، مدیران فرهنگی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی می‌توانند به کمک رسانه‌های خود، این هزینه‌ها را کاهش دهند. رسانه‌های ایران در بیرون از مرزها می‌توانستند از توان هسته‌ای ایران دفاع کنند و سلطه فریبکاری رسانه‌ای مبنی‌بر القای ساخت بمب هسته‌ای در ایران را بشکنند، البته که در خیلی از مسائل دیگر هم این رسانه‌های برون‌مرزی و تاثیر بر افکار عمومی دنیا هستند که می‌توانند به احقاق حقوق یک ملت در فضای بین‌الملل کمک کنند.
ضعف نیروی انسانی برای شبکه‌های برون‌مرزی
یکی از پایه‌های اعتبار‌بخشی رسانه‌های برون‌مرزی، استفاده از نیروی انسانی متخصص و چابک آن رسانه است. مجموعه‌ای برای تربیت نیروی انسانی متخصص برای شبکه‌های برون‌مرزی، تعریف نشده است. عدم ساختار مدون برای تربیت و حتی جذب متخصصان رسانه‌ای که هم بر زبان مقصد مسلط باشند و هم آشنا به مبانی و اهداف رسانه جمهوری اسلامی، همچنان یکی از ضعف‌های شبکه‌های برون‌مرزی است. البته وجود سفرهای خارجی و ماموریت‌های با حقوق بالا، احتمال شکل‌گیری رانت برای جذب نیروی انسانی در رسانه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی را قوت بخشیده است.
چه کسی انحصار خبری را از رسانه‌های برون‌مرزی می‌گیرد؟
رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران باید در کنار دو جریان اصلی روایت رسانه‌ای منطقه یعنی روایت رسانه‌های غربی و اخیرا روایت روسی (مثل راشا تودی و اسپوتینک) از اتفاقات، رقابت کنند. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور مهم منطقه به‌لحاظ ظرفیت‌های فرهنگی، نظامی و سیاسی، به‌لحاظ راهبردی این قوت را کسب کرده است که در جریان خیلی از اتفاقات منطقه باشد ولی مساله‌ای که وجود دارد اینکه همچنان رسانه‌های برون‌مرزی جمهوری ایران نتوانسته اند به‌عنوان مرجع انتشار اخبار منطقه باشند. البته برخی فربه شدن و همچنین عدم چابکی رسانه‌های برون‌مرزی را علت این مساله می‌دانند ولی واقعیت امر این است که مسئولان جمهوری اسلامی هم به قوت انحصار خبر برای رسانه‌های برون‌مرزی اعتقادی ندارند. به‌خصوص در سال‌های اخیر هم این مساله دیده شده است که مثلا وزیر امور خارجه به‌جای اینکه مرجع انتشار اخبار هسته‌ای را در اختیار رسانه‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی قرار دهد، خبر را به رسانه‌ای مثل رویترز می‌دهد. در موارد دیگری هم این مساله دیده می‌شود که انحصار خبرهای مرتبط با سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران از رسانه‌های خودی گرفته می‌شود.
«پرس تی‌وی» به انگلیسی “Press TV”
شبکه «پرس تی‌وی» نخستین شبکه خبری بین‌المللی ایرانی به زبان انگلیسی است. این شبکه پس از تقریبا چهار ماه دوره آزمایشی با بودجه‌ای 25 میلیارد تومانی در ۱۱ تیرماه سال ۱۳۸۶ رسما فعالیت خود را آغاز کرد و چند روز بعد نیز با حضور محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت افتتاح رسمی شد. با توجه به انگلیسی بودن زبان شبکه، این شبکه ابتدا با هدفگذاری پخش برنامه برای مردم اروپا و آمریکا برنامه‌ریزی شده بود اما بعدها سعی شد پوشش آن گسترش یابد. هدفگذاری محتوایی «پرس تی‌وی»؛ مقابله با سلطه رسانه‌های غربی در حوزه خبر و برنامه‌سازی و ایجاد پل ارتباطی با ملل دنیا و معرفی سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران بدون واسطه است. پایگاه اصلی این شبکه در تهران است و خبرنگاران بسیاری در نقاط استراتژیک و مهم جهان مستقر کرده است. فراهم آوردن زمینه و پلی برای درک متقابل فرهنگ‌‌های گوناگون جهان، تشویق و ترغیب ملل و اقوام مختلف بشر با دیدگاه‌ها و اعتقادات دینی مختلف برای برقراری ارتباط با یکدیگر از دیگر اولویت‌های «پرس تی‌وی» است. برنامه‌سازی در «پرس تی‌وی» در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی انجام می‌گیرد و شعار اصلی شبکه «پرس تی‌وی» «خبر از نگاه جدید» برای شکستن سلطه رسانه‌های گروهی غربی است.
شبکه «پرس تی‌وی» بیشتر در موضوعات و محورهایی که کمتر مورد توجه شبکه‌های انگلیسی زبان دیگر قرار دارد، تمرکز کرده است. موضوعاتی از قبیل مظلومیت ملت فلسطین و تجاوزهای رژیم صهیونیستی از‌جمله این موارد است. همچنین معرفی اسلام ناب محمدی و انسان‌دوستانه، افشاگری رسوایی‌های دولت‌های غربی مدعی حقوق بشر و دموکراسی در حمایت از رژیم‌های دیکتاتوری و مرتجع در منطقه یا تفرقه افکنی بین کشورهای مسلمان، از مباحث مهمی است که شبکه «پرس تی‌وی» اهمیت و توجه خاصی برای آن قائل است. اخبار مرتبط به چهار حوزه ایران، خاورمیانه، آمریکا و انگلیس در اولویت پوشش خبری قرار دارد. براساس آماری که معاونت برون‌مرزی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده است، بیشتر مخاطبان شبکه «پرس تی‌وی» در آمریکا، انگلیس، هند، پاکستان، نیجریه وعربستان‌سعودی حضور دارند. اخیرا، اخبار به زبان فرانسه به وبسایت این شبکه رسانه‌ای اضافه شده است و گفته می‌شود که به‌زودی کانال فرانسوی زبان شبکه «پرس‌تی‌وی» راه‌اندازی خواهد شد. در عرصه سوشیال مدیا، این شبکه فعالیت‌های متعدد و گسترده‌ای دارد و می‌توان به صفحه فیس‌بوک آن اشاره داشت که در سال بیش از یک میلیارد بازدید دارد.
شبکه خبری «العالم»
شبکه «العالم» در اسفند 1381 همزمان با تجاوز نیروهای آمریکایی و انگلیسی به عراق فعالیت خود را به زبان عربی با شعار «العالم بین یدیک» به معنی «جهان در دستان توست» با هدف اطلاع‌رسانی سریع و شفاف از رویدادها و تحولات سیاسی جهان و نیز اتخاذ سیاست رسانه‌ای فعال در برابر جریانات یک‌سویه امپریالیسم خبری غرب آغاز کرد. این شبکه روزانه در بیش از 43 بخش کوتاه و مشروح خبری همراه با تحلیل و گزارش، رویدادهای مهم بین‌المللی را به اطلاع بینندگان خود می‌رساند. هر چند مسائل تاثیر‌گذار جهان اسلام مورد اهتمام بخش‌های خبری و برنامه‌های تحلیلی این شبکه است، لکن برخی از آنها به‌دلیل اهمیت، سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است. مسائل مرتبط با جمهوری اسلامی ایران، سوریه، عراق، فلسطین، یمن، لبنان، بحرین، شمال آفریقا و حوزه‌های بیداری اسلامی از‌جمله این موضوعات هستند. براساس اطلاعات منتشرشده در سایت این شبکه، 50 خبرنگار در بیش از 40 نقطه جهان، چهار دفتر رسمی (تهران، بیروت، بغداد و دمشق) و چند دفتر غیر‌رسمی فرآیند تهیه، ترجمه، پردازش، ویرایش و درنهایت پخش اخبار سراسر جهان را در کوتاه‌ترین زمان برای این شبکه امکان‌پذیر کرده است.
سایت شبکه «العالم» با هدف تقویت اطلاع‌رسانی، توسعه حوزه نفوذ و دسترسی هر چه بیشتر مخاطبان عرب و غیر‌عرب در آبان‌ماه سال 82 شمسی تاسیس و راه‌اندازی شد. شبکه بین‌المللی «العالم» با پخش 24 ساعت برنامه در شبانه‌روز، تمامی مناطق آسیا، اروپا، آفریقا و به‌ویژه منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را تحت پوشش قرار می‌دهد. این وبسایت امکان دسترسی به آخرین و مهم‌ترین رویدادهای خبری دنیا را به زبان‌های فارسی و عربی برای مخاطبان امکان‌پذیر ساخته است و کاربران می‌توانند با مراجعه به سایت، برنامه‌های شبکه و آخرین بخش‌های خبری را مشاهده کنند. آخرین گزارش‌ها، اخبار و تصاویر شبکه «العالم» روی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توئیتر، گوگل پلاس، یوتیوب، واتس‌آپ، اینستاگرام و تلگرام در دسترس قرار می‌گیرد که بازتاب بسیار خوبی دارد و برای مثال مطالب شبکه «العالم» در فیس‌بوک بیش از هفت میلیارد بار در سال کلیک خورده است.
«هیسپان تی‌وی» به انگلیسی “Hispan TV”
نخستین شبکه 24 ساعته اسپانیایی زبان در خاورمیانه است که با شعار «بازتاب بی‌طرفانه خبرهای مهم در جهان و خبر از دیدگاهی نو» فعالیت خود را یازدهم بهمن 1390 با حضور رئیس وقت سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه وقت و برخی از سفرای کشورهای اسپانیایی زبان نظیر کوبا، ونزوئلا، نیکاراگوئه، اکوادور و بولیوی به‌طور رسمی آغاز کرد. این شبکه در 14 آبان سال 1389 کار خود را با راه‌اندازی وبسایت شروع کرد و به‌عنوان نخستین شبکه ایرانی با کیفیت HD در دورترین نقاط جهان و بیشتر کشورهای آمریکای لاتین در حال پخش است. «هیسپان تی‌وی» با پخش 24 ساعته خبر، برنامه‌های مستند، فیلم و سریال و طرح‌ریزی برنامه‌های ابتکاری همچون برنامه‌های هفتگی نقد مسائل روز دنیا، مصاحبه با شخصیت‌های مهم اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اسپانیا، آمریکای لاتین و ایران با رویکرد گفتمان انقلاب اسلامی می‌پردازد. از شاخص‌ترین برنامه‌های این شبکه می‌توان به برنامه سیاسی تحلیلی روز ایران، برنامه آنالیز جهانی، نقل قول، بحث آزاد و اسلام پاسخ می‌دهد، رو در رو و... اشاره کرد.
همچنین این شبکه ضمن گفتوگو با سیاستمداران، نویسندگان و فیلمسازان معروف جهان سعی در برقراری ارتباط فرهنگی با مخاطبان اسپانیایی زبان در مناطق مختلف و نیز انعکاس فرهنگ و تمدن اسلام و ایران در بین این قشر از مردم جهان دارد. این شبکه در راستای شکستن انحصار خبرگزاری‌های غربی و ایجاد پل ارتباطی و درک متقابل بین ایران و کشورهای آمریکای لاتین و همچنین جهت بازتاب واقعیت به مردم سراسر دنیا و صدور ارزش‌های واقعی ایجاد شده است و با راه‌اندازی این شبکه تلویزیونی مسیری جدید برای جمهوری اسلامی ایران گشوده شد تا بتواند با کشورهای اسپانیایی زبان در اقصی نقاط جهان ارتباط موثرتری ایجاد کند. این شبکه در وبگاه و صفحات سوشیال مدیای خود آخرین اخبار و تحولات را مورد پوشش قرار داده و با ارتباط دو سویه با مخاطب از طریق فضای مجازی، ضریب نفوذ پیام انقلاب اسلامی در جامعه هدف را افزایش می‌دهد.
شبکه «الکوثر»
در سال ۱۳۵۹ بخش سیمای عربی در صداوسیما با یک ساعت و نیم پخش راه‌اندازی شد و به‌تدریج برنامه‌های آن گسترش یافت، به‌طوری که جمهوری اسلامی ایران برای صدور پیام انقلاب اسلامی و تحت پوشش قرار دادن جهان عرب ضرورت تاسیس یک شبکه عربی زبان را احساس کرد. شبکه جهانی «الکوثر» در۱۷ بهمن ماه ۱۳۸۴ همزمان با عید سعید غدیر خم به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و با ۱۴ ساعت پخش، کار خود را ادامه داد و در سال ۱۳۸۹ و با آغاز ماه مبارک رمضان پخش آن به 24 ساعت ارتقا یافت. برنامه‌های شبکه «الکوثر» به‌گونه‌ای طراحی شدند که معارف ثقلین شریفین با تکیه بر اصول اتحاد امت اسلامی ترویج یابد. یکی از انتقادات به «الکوثر» این است که با برخورداری از بخش‌های مختلف خبری و شبکه خبرنگاران متنوع در کشورها و شهرهای مختلف، نتوانسته است به‌عنوان مرجع مهم در انتشار تازه‌ترین رویدادهای جهان باشد.
سایت خبری «پارس تودی»
«پارس تودی» سایت خبری‌ای است که با بهره‌گیری بیش از 70 سال سابقه سرویس برون‌مرزی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، فعالیت خود را در زمستان 95 آغاز کرد و به ارائه آنلاین اخبار و پوشش رویدادها به بیش از 30 زبان زنده دنیا می‌پردازد. یکی از ماموریت‌های مهم «پارس تودی» تولید خبر، عکس و به‌ویژه تصاویر خبری از ایران و موضوعات خبری از سایر نقاط جهان است. وی‌کی از مزیت‌های مهم «پارس تودی» بارگذاری خبر و تصویر به 30 زبان زنده دنیاست که می‌تواند گستره مخاطبان این خبرگزاری را افزایش دهد. خبرگزاری «پارس تودی» تمامی تصاویر خبری تولید شده در صداوسیما از جمله خبرگزاری صداوسیما، العالم، پرس تی‌وی، هیسپان تی‌وی، الکوثر، و سحر را به‌صورت خام برای فروش یا به‌صورت فرآوری شده و گزارش‌های تصویری، خبری، برای مخاطبان خود عرضه می‌کند. با وجود اینکه «پارس تودی» می‌تواند با تولید محصولات چند رسانه‌ای و انتشار آن بر بستر وب و شبکه‌های اجتماعی ظرفیتی تازه‌ای را در رسانه‌های برون‌مرزی ایجاد کند ولی بعد از نزدیک دو سال فعالیت هنوز نتوانسته جایی بین رسانه‌های خارجی باز کند. این سایت خبری با رنکینگ جهانی بالای 6 هزار در سایت «الکسا»، از خیلی از خبرگزاری‌های دنیا و حتی خبرگزاری‌های داخلی مثل «فارس»، «تسنیم»، «ایرنا» و «ایسنا» رتبه پایین‌تری دارد.
شبکه رادیو وتلویزیونی «سحر»
شبکه جهانی «سحر»، نخستین شبکه تلویزیونی برون‌مرزی سیمای جمهوری اسلامی ایران است که در تاریخ ۲۵ آبان۱۳۷۶ هجری شمسی به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. این شبکه چهار کاناله متشکل از کانال‌های 24 ساعته اردو، کردی، آذری و بالکان است. شبکه «سحر» شبکه‌ای تلویزیونی ایرانی برای مخاطبان غیر‌ایرانی و با ساختار یک شبکه عمومی است که نه‌تنها به پخش اخبار و برنامه‌های سیاسی تحلیلی و گفتوگو می‌پردازد که تولید و پخش قالب‌های مختلف برنامه‌سازی تلویزیونی از مستند، ترکیبی، نمایشی، انیمیشن و جنگ را در موضوعات گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و معارف دینی را برای همه گروه‌های مختلف سنی، جنسی، صنفی، تحصیلی و مذهبی مخاطب شبکه «سحر» در دستور کار دارد. هدفگذاری مبتنی‌بر پرداخت‌های متنوع در شبکه «سحر» آن هم در بستری که زیاد در حوزه رسانه توانمند ظاهر نشده است مهم‌ترین ضعف تولیدات این شبکه است و اینکه متناسب با مخاطب برون‌مرزی نیست. مساله دیگر اینکه شبکه تلویزیونی «سحر» در سال‌های اخیر، تولید برنامه را دستور کار خود قرار داده بود ولی هیچ‌گاه نتوانست گام‌های محکمی در این زمینه بردارد.
شبکه «آیفیلم»
شبکه «آیفیلم» (ifilm) عربی با شعار «آیفیلم» دوست خانواده تو» در شهریور1389 همزمان با عید سعید فطر به‌منظور پخش فیلم، سریال و برنامه برای مخاطبان عرب زبان به‌صورت 24 ساعته کار خود را آغاز کرد. در خردادماه سال 1390 نیز، شبکه «آیفیلم فارسی» برای فارسی زبان‌های داخل و خارج کشور افتتاح شد. سپس شبکه «آیفیلم» انگلیسی در 22 اسفند 1391 با ماموریت پخش برنامه‌های فیلم و سریال برای مخاطبان انگلیسی زبان سراسر دنیا شروع به‌کار کرد. همچنین کانال «آیفیلم 2» در آستانه بهار و عید نوروز طی مراسمی در مجموعه سعادت‌آباد معاونت برون‌مرزی و با حضور رئیس رسانه ملی و برخی از مدیران ارشد سازمان صداوسیما برای فارسی زبانان منطقه از‌جمله کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و... افتتاح و در کنار کانال‌های عربی، فارسی و انگلیسی (منظومه شبکه «آیفیلم») آغاز به پخش رسمی کرد.
این کانال برون‌مرزی به‌صورت ۲۴ ساعته با بهره‌گیری از فیلم و سریال‌های ایرانی، موسیقی و برنامه ایران‌شناسی، با هدف تقویت و ترویج اشتراکات فرهنگی در کشورهای هم‌زبان همسایه، گام برمی‌دارد. شبکه «آیفیلم» با داشتن پشتوانه غنی آثار نمایشی ایرانی با رویکرد آشنا کردن جامعه 350 میلیونی عرب‌زبان و جمعیت یک میلیارد و500 میلیونی انگلیسی زبان دنیا با فرهنگ و هنر و تاریخ و جامعه امروز ایران اسلامی و در مرحله بعد برای پر کردن اوقات‌فراغت جامعه 150 میلیونی خانواده‌های ایرانی و فارسی زبان‌ها (داخل و خارج از مرزهای ایران) راه‌اندازی شده است. جدول پخش کانال‌های سه‌گانه «آیفیلم» با توجه به زمان مناسب برای مخاطبان در پنج قاره جهان تنظیم می‌شود.
سریال‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی، مسابقه‌های هنری، پشت صحنه فیلم‌ها و سریال‌های در حال ساخت، نقد و بررسی فیلم‌ها و سریال‌های در حال تولید، پخش فیلم‌های مستند و کوتاه و پخش گزارش‌هایی با موضوع جاذبه‌های فرهنگی، هنری و جغرافیایی ایران، بخش‌هایی از جدول پخش روزانه شبکه »آیفیلم» هستند. شبکه «آیفیلم» انگلیسی علاوه بر پخش ماهواره‌ای، در داخل کشور نیز از طریق دستگاه گیرنده دیجیتال به‌صورت دو زبانه و همچنین از طریق پخش اینترنتی در وبگاه و اپلیکیشن‌های موبایل قابل دریافت است.
