در شرایطی که کمیسیون فرهنگی مجلس باید با تدوین طرحهای حمایتی از حوزه کتاب و کتابخوانی به بالا رفتن سرانه مطالعه کتاب و رونق صنعت نشر کمک کند، رئیس این کمیسیون در سخنانی عجیب از نارضایتی نویسندگان از ممیزی کتاب و پایین آمدن فروش کتاب به خاطر ممیزی سخن گفته است.
حجتالاسلام مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در سخنانی از ممیزی کتاب انتقاد کرده و آن را باعث افزایش نارضایتی نویسنده و ناشر و کم مشتری شدن کتاب عنوان کرده است.
ادعای رئیس کمیسیون فرهنگی درباره ممیزی
او میگوید: «زمانی که چارچوبها و خطوطی برای ساخت فیلمهای سینمایی، تئاتر، اجرای کنسرت، برنامههای مذهبی و انتشار کتاب مشخص میشود باید هزینههای مربوطه نیز پرداخت شود.»
وی مدعی است: «در برخی موارد بخشهایی از کتاب به منظور صدور مجوز حذف میشود مسلماً از این کتاب مشتری، نویسنده و ناشر راضی نیست و استفاده چندانی از آن نمیشود، در این وضع و اوضاع حاکمیت باید از ناشر، تولیدکننده و واردکننده کاغذ، نویسنده و... حمایت کند.»
تلاش برای حذف ممیزی کتاب، از زمان آغاز به کار دولت یازدهم و درخواستهای برخی از اهالی نشر و نویسندگان از دولت، رنگ و بوی جدیتر به خود گرفت و در مقاطع مختلف با فشار بر وزارت ارشاد، حتی صحبت از حذف کلی ممیزی کتاب پیش آمد. طیف نمایندگان حامی دولت نیز در مباحث فرهنگی، رویکردی مشابه را طی کردهاند و صحبتهای حجتالاسلام مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در نقد ممیزی در حالی صورت میگیرد که جریان ممیزی کتاب طبق نص قانون صورت میگیرد.
قانون درباره ممیزی چه میگوید
محمد سلگی مدیر سابق دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفتوگویی درباره شیوههای ممیزی توضیح میدهد: «شاخصهای ما همان اصول و قواعد مندرج در مجموعه ضوابط نشر کتاب تحت عنوان «مصوبه اصلاحی اهداف، سیاستها و ضوابط نشر کتاب» است. در واقع، ما یک مجموعه ضوابط و حدودی داریم که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است. یک قانون داشتیم که برای دهه ۶۰ بود و در سال ۸۹ اصلاح شد. در حال حاضر، مبنای ما همان قانون سال ۸۹ است که مصوبه جلسه ۶۶۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در فروردین ۸۹ است. در این قانون، ضوابط و اصول چاپ و نشر آمده است؛ مثلاً کتاب در جهت ترویج اصول انقلاب، احیای میراث مکتوب، مقابله مؤثر با تهاجم سیاسی و فرهنگی باشد، توهین به ادیان آسمانی و پیامبران نباشد، تمسخر و توهین به فرهنگ اقوام نباشد، تبلیغ علیه نهاد خانواده نباشد و... اینها پارهای از مواردی است که تا حدی مصادیق را مشخص کرده است. ما خودمان هم در بعضی موضوعات، بهصورت جزئیتر کار کرده و نتایج را به صورت کاربرگهایی تدوین کرده و در هیئت نظارت، تصویب میکنیم.»
عجیب است رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس که ممیزی کتاب را باعث نارضایتی میداند از چنین فرایند قانونی بیخبر باشد! علاوه بر قانون ممیزی، امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب نیز بر ممیزی کتاب تأکید کردهاند و بیاطلاعی از این موضوع برای شخصیتی که در لباس روحانیت در جایگاه قانونگذار و ناظر بر مسائل فرهنگی کشور است، تعجبآور است!
لزوم ممیزی از نگاه رهبری
رهبر معظم انقلاب اسلامى، در دیدار با ناشران داخلی در اردیبهشت ۷۸، از انتشار و توزیع آثار هنرى غیراخلاقى و مستهجن در یک جامعه، به عنوان بخش دیگرى از یک کار منفى فرهنگى که داراى تأثیر فورى و آنى است، یاد کردند و فرمودند: «آثار هنرى که تأثیر ویرانگر اخلاقى به دنبال دارند، به هیچ وجه قابل پاسخگویى نیستند و باید با جدیت تمام، مانع انجام آن شد و این همان ممیزى واجب است. بنا بر این دستگاههاى نظام اسلامى، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و ناشران، در جنجال علیه ممیزى و سانسور، باید مراقب باشند که هدف را گم نکنند.»
مقام معظم رهبرى، مخالفت نظام اسلامى را با برخى از آزادیهاى ویرانگر یادآور شدند و فرمودند: «بدیهى است که نظام انقلابى و اسلامى ایران با برخى آزادیهاى ویرانگر، نظیر آزادى جنسى و آزادى در ارتکاب گناه، مخالف است و اجازه نمىدهد که نسل جوان کشور در معرض آثار مخرب فرهنگى و هنرى مخالفان اسلام قرار گیرد و از این طریق به گمراهى و فساد کشیده شود. بنا بر این حساسیت نظام نسبت به مسئله مطبوعات، کتاب و نشر، تنها از این جهت قابل بررسى است.»
ایشان در این دیدار تأکید میکنند «وقتی که یک اثر هنری و یک نوشته و یک عکس، تأثیر ویرانگر اخلاقی دارد، این قابل پاسخگویی نیست. جلوِ این کار فرهنگی را باید گرفت؛ این آن ممیّزی واجب است که در جنجال علیه ممیّزی و سانسور نباید هدف را گم کرد. من وظیفه نظام میدانم، وظیفه وزارت ارشاد میدانم، وظیفه شما که ناشرید میدانم، که وقتی چنین چیزی مطرح میشود، شما اجازه ندهید و کمک نکنید. این هیچ ربطی ندارد به این که ما با فکر آزاد موافقیم یا مخالفیم. طبیعی است که ما با آزادیهایی مخالفیم؛ مگر کسی شک دارد؟ ما با بعضی از آزادیها مخالفیم. ما با آزادیهای جنسی مخالفیم؛ ما با آزادی گناه مخالفیم و این کاری است که مردم را به این طرف سوق میدهد. همین الان در کتابهای ما هست؛ کتابهای منتشر شده الان وجود دارد. اگر خوف این نبود که با گفتن من، نام یک اثر غلطی تکرار شود، اسمش را میگفتم. کتابی که جوانان را به طور واضحی، با شیوههای هنری، به سمت گناه سوق میدهد! این یک مسئله فکری نیست که ما بگوییم حالا این کتاب منتشر شود، ما هم جوابش را منتشر کنیم؛ این جواب ندارد!»
ممیزی به صلاح جامعه است
امام خمینی (ره) نیز به صراحت بر لزوم ممیزی کتاب تأکید کردهاند. برای نمونه این بخش از بیانات امام راحل که در کتاب صحیفه امام، ج۱۳، ص: ۴۷۴ و ۴۷۵، منتشر شده جای تأمل دارد: «و نوشتههایى که میخواهد طبع بشود، یک چند نفرى که مىدانید، یقین دارید که آنها آدمهایى هستند که مستقیم هستند و در راه مسیر ملت و کشور هستند و وابستگى به هیچ جا ندارند، آنها نوشتهها را مطالعه کنند، درست دقت کنند در آن و بعد از اینکه دقت کردند در روزنامه یا در مجله نوشته بشود. این طور نباشد که یک وقت بنویسند و منتشر بشود، بعد بفهمند که این نوشته بر خلاف بوده است؛ این یک چیزى است که لازم است. این مثل مطلبى است که کتاب وقتى نوشته مىشود، قبل از اینکه انتشار پیدا بکند باید اشخاص کارشناس به شیطنتهایى که شیاطین مىخواهند بکنند باید توجه بکنند که یک وقت در کتاب- فرض کنید که- اولش خیلى خوب، وسطهایش هم خوب و یک وقت مىبینید که یک جایى جورى از کار درمىآید که مسئله این طور نبوده است که ما تصور مىکردیم. باید کتابهایى که نوشته مىشود و همین طور چیزهایى که منتشر مىشود، اینها باید درست توجه بشود و افراد مطّلع، مدبِّر و کسانى که از مکتبها اطلاع دارند و مسیر آنها را مىدانند، اینها توجه بکنند و کتابها را مطالعه کنند قبل از انتشار و خود مجله را قبل از انتشار، درست مطالعه بکنند که مبادا یک وقتى یک جایش خلاف درآید، آن وقت براى شما دست بگیرند که خیر، این مجله هم مثلاً انحرافى است. این، هم صلاح خود شماست و هم صلاح ملت است.»
صحبتهای نسنجیده درباره موارد قانونی و مسائل حساسی مانند نظارت و ممیزی بر روی حوزه نشر، حتی اگر صرفاً جنبه تبلیغی و خرید وجهه روشنفکری داشته باشد، میتواند باعث لطمه زدن به اصول فرهنگی نظام اسلامی شود. ریاست و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس به جای آنکه به طور کلی ممیزی کتاب را زیر سؤال ببرند، میتوانند از راهکارهای قانونی برای کاستن سلایق شخصی در ممیزیها و تسهیل امور مرتبط با نشر برای کمک به حوزه نشر استفاده کرده و از این راه به وظایف فرهنگی خود عمل کنند.