غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان از ضرورت‌های مهم در حوزه مقابله با اعتیاد است. برخورد‌های انتظامی و قضایی در زمینه مبارزه اجتماعی با مواد مخدر دیگر پاسخ نمی‌دهد، باید کار‌ها و اقدامات اساسی و محتوایی فرهنگی و اجتماعی انجام شود. آموزش و آگاه‌سازی نوجوانان، جوانان و همه اقشار جامعه در زمینه شناخت اثرات زیانبار دارو‌ها و ارتقای دانش آنان درباره مواد اعتیادآور مهم است. آموزش و تقویت مهارت‌های زندگی، مهارت‌های فرزندپروری، مهارت‌های شغلی و مهارت‌های زندگی سالم به عموم مردم، پرورش و ارتقای رفتار‌های تاب‌آورانه از بهترین و مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از مصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی است. علاوه بر فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، اجتماعی کردن فرهنگ مبارزه با اعتیاد بسیار سودمند است. در این خصوص مشارکت شهروندان، تقویت و گسترش مراکز اجتماعی و شبکه‌های ارتباطی محله‌ای در امر پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر اهمیت زیادی دارد. ارتقای شاخص‌های سلامت روان جامعه، پیشگیری از بروز تنش‌های خانوادگی و اجتماعی و مدیریت آنها، پیشگیری از خشونت‌های خانوادگی مانند همسرآزاری، کودک‌آزاری و کنترل عوامل خطر مانند خودکشی، خشونت و درمان برخی از مشکلات و بیماری‌های روانی مانند اختلالات افسردگی و اضطراب می‌تواند مسیر‌های مقابله با اعتیاد به مصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی را هموارتر کند. اعتیاد به مواد یک بیماری مغزی مزمن، عودکننده و مادام العمر است و وجه مشخصه فرد معتاد وسوسه مصرف دارو و الگوی اجبار در مصرف آن است که با میل شدید و مهارناپذیر همراه است، به‌طوری‌که فرد نمی‌تواند روی رفتارش کنترل داشته باشد. او به‌رغم پیامد‌های زیانبار به مصرف مواد ادامه می‌دهد تا جایی که به ساختمان مغز و کارکرد آن آسیب می‌رسد و منجر به مشکلات جدی‌تری می‌شود. کسانی که به مصرف مواد مخدر روی آورده‌اند باید شناسایی و با تشخیص به‌موقع بیماری شروع به درمان کنند. امروزه با گسترش خدمات توانبخشی می‌توان آسیب‌های ناشی از اعتیاد را به حداقل رساند و از شدت رنج، آلام و آسیب آن کاست. روان‌درمانی و گروه‌درمانی می‌تواند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشد. گسترش و تقویت مراکز درمان اعتیاد، گسترش تیم‌های سیار برای کاهش آسیب اعتیاد و آموزش خانواده‌های معتادان برای کمک به درمان آنان بسیار سودمند است.
