حوريه ملکي
همين چند ماه پيش بود که رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران گفت: "امسال حدود ۵۰ هزار تن پسته در کل کشور تولید میشود که این میزان تولید بدون شک گرفتاری زیادی برای باغداران و صادرکنندگان ایجاد خواهدکرد." بعد از آن اخبار بد در مورد باغداران کرمان منتشر شد و حالا هم خبر مي دهند که يزدي ها وضعيت خوبي ندارند. اخباري که هر چند تا حدودي درست است اما چنين به نظر مي رسد که بيشتر به دنبال گران کردن محصولات است و از همين الان بايد نصب قيمت هاي نجومي بر روي محصولات بخصوص پسته را متصور باشيم.
***
درسالهای اخیر به طور متوسط سالانه 120 هزار تن پسته در استان کرمان تولید شده اما به نظر میرسد تولید امسال چیزی درحدود 20 تا٣٠هزار تن باشد. هرسال به طور متوسط بین 150 تا 220 هزار تن پسته در کل کشور تولید میشود اما به نظر میرسد همین وضعیت در دیگر مناطق کشور هم وجود دارد. براساس برآوردها احتمالا امسال حدود 50 هزار تن پسته در کل کشور تولید میشود که این میزان تولید بدون شک گرفتاری زیادی برای باغداران و صادرکنندگان ایجاد خواهدکرد.
معمولا به طور متوسط هر سال حدود 120 هزار تن پسته به خارج از کشور صادر میشود که به نظر میرسد امسال این میزان صادرات به کمتر از٥٠هزار تن تقلیل پیدا کند.به این ترتیب قابل پیشبینی است که در ماههای آینده بخش مهمی از بازارهای خود را به رقیب همیشگی یعنی آمریکا واگذار میکنیم.
با یک حساب سرانگشتی میتوان گفت امسال پستهکاران و تجار این محصول تنها در کرمان سه هزار میلیارد تومان خسارت خواهند دید. چنین زیانی،کمتر از وقوع یک زلزله شدید یا سیلی ویرانگر نیست و چنانچه تمهیدات درستی اندیشیده نشود،در آینده نزدیک تبعات اجتماعی و اقتصادی زیادی به خصوص برای باغداران و اقشار آسیبپذیر مرتبط به دنبال خواهد داشت.
*سرما و از بين رفتن پسته ها
ارديبهشت ماه سال جاري بود که رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران دریادداشتی نوشت : "شنیده بودم که امسال برای باغداران کرمانی سال خوبی نیست تااینکه دیروز بدتر از آن را به چشم دیدم. آنچه امسال اتفاق افتاده در نیم قرن اخیر بیسابقه بوده است. چهل سال است که با درخت و باران و خاک آشنا هستم و به جرأت میگویم که تاکنون چنین سال کم محصولی را به یاد ندارم.در بسیاری از باغهای پسته آنقدر محصول کم است که کفاف مصرف خانگی را هم نمیدهد. "
آنچه امسال درباغ های پسته رخ داده،میتواند نشانهای از صدمه جدی به باغهای این خطه باشد که در اثر خشکسالی،تغییرات آب و هوایی و افت کیفیت آب به وجود آمدهاست. به این دلایل،کیفیت پایین چاههای منطقه،تغذیه نامناسب، آفات متعدد و کیفیت نازل سموم را هم اضافه کنید.
باغداران قدیمی معتقدندکاهش دوره سرما در زمستان در این وضعیت بی تأثیر نبوده. به طور مشخص در دو هفته اول آغاز فروردین امسال که هوا زودتر از همیشه به گرمی گرایید،رویش جوانهها مختل شد و فرآیند باردهی بسیاری از درختان به درستی شکل نگرفت طوری که جوانههای زایشی درختان به طورکلی منعقد نشد. دراین میان به دلیل گرمای نامتعارف شبهای ابتدای سال،جوانههای رویشی، پتکی که حامل محصول سال آتی درختان است را با خود نداشت.
با بهبود هوای نیمه دوم فروردین، در برخی مناطق فرآیند شکلگیری جوانه بهتر پیش رفت و این امید را در دل باغداران زنده کرد که اندک محصولی برداشت کنند.
*ساز بد آهنگ گراني براي پسته
حالا برداشت پسته در یزد تقریبا روزهای پایانی خود را طی میکند و همه پستهکاران، ناراضی از کاهش شدید محصول امسال، زمزمههای افزایش قیمت، حتی بیش از میزان فعلی را آغاز کردهاند.
یزد که روزگاری در تولید محصولات کشاورزی به دلیل بیآبی جایگاه قابل توجهی نداشت، طی دو دهه اخیر در تولید بسیاری از محصولات از جمله پسته، در کشور دارای جایگاه و رتبه شده به نحوی که اکنون در تولید محصول پسته جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است.
طی سالهای اخیر بخش قابل توجهی از پسته تولیدی کشور به بازارهای خارجی ارسال شده و این امر در روند زندگی پستهکاران تحولی چشمگیر ایجاد کرده است.
گرچه اغلب پستهکاران طی سالهای مختلف در مصاحبههای متعدد از وضعیت موجود اظهار نارضایتی کردهاند اما واقعیت این است پستهکاری توانسته زندگی همه پستهکاران را به لحاظ اقتصادی سر و سامان ببخشد به نحوی که برخی روستاها که زمانی از آنها به عنوان روستاهای محروم یاد میشد، امروز به مدد پستهکاری متحول شده و بسیاری از امور عمرانی روستاها دیگر توسط خود روستاییان پستهکار انجام میشود.
در شرایطی که تنها محصول تولیدی برخی روستاها به دلیل ناآگاهی، زردک، شلغم و در بهترین حالت انار بود و درآمد بسیار ناچیزی از این محصولات نصیب کشاورزان زحمتکش میشد، امروز پستهکاری زمینهای آنها را که میرفت تا به شورهزار تبدیل شود، نجات داده و شرایط اقتصادی مردم این مناطق را نیز به طرز چشمگیری متحول کرده است.
افزایش قیمت محصول پسته به بهانههای مختلف نیز، اقبال باغداران را برای کشت این محصول بیشتر کرده به نحوی که امروز اتفاق خوشایندی در یزد رخ داده و یزد سومین تولیدکننده پسته کشور به شمار میرود.
اکثر پستهکاران اذعان کردهاند که درخت پسته یک سال پرمحصول و یک سال کم محصول است و ظاهرا امسال از آن سالهای کممحصولی پسته است و البته دلایلی از جمله سرمازدگی و گرمازدگی، کاهش بیشتر این محصول را به دنبال داشته است.
این امر سبب شده تا پستهکاران برخی مناطق یزد، ساز گرانی کردن پسته را کوک کنند و دیگر حتی به فروش پسته خشک به قیمت هر کیلو ۲۰۰ هزار تومان هم رضایت نمیدهند.
بر اساس یک رصد میدانی، امروز در مغازههای یزد قیمت هر کیلو پسته خشک (محصول پارسال) به طور میانگین ۲۲۰ هزار تومان است این قیمت برای بسیاری از خانوادهها باور نکردنی است و مردم از هماکنون به فکر حذف این محصول از آجیل عید خود هستند.
*مردم با نرخ دلار بايد پسته بخرند
در حال حاضر در استان یزد ارقام اکبری، احمدآقایی، کله قوچی، فندقی و حاجی عبداللهی بیشتر کشت شده است و بخش زيادي از محصول تولیدی پسته اين استان به کشورهای چین، ترکیه، اسپانیا و آمریکا صادر میشود.
در حالی که صادرکنندگان پسته، این محصول را به طور متوسط بین ۱۳ تا ۱۵ دلار به خارج از کشور صادر میکنند، فروش پسته در داخل نیز به نرخ دلار محاسبه میشود.
محصول پسته امسال افت داشته و متضرر شدن کشاورزان قابل چشمپوشی نیست اما این ضرر در مقایسه با کسب درآمد سالهای گذشته محاسبه میشود و همین میزان برداشت فعلی نیز با توجه به هزینههای داشت، سود خوبی برای پستهکاران داشته است.
بر این اساس به نظر میرسد دستاندرکاران نرخگذاری نباید کاهش محصول امسال یا افزایش قیمت ارز را بهانهای برای افزایش قیمت پسته قرار دهند که اگر اینگونه باشد، به احتمال زیاد مردم باید پسته نوروز ۹۸ خود را با نرخ کیلویی ۲۵۰ هزار تومان و شاید هم بیشتر خریداری کنند.