قرار بود امروز میزان صادرات نفت ایران به صفر برسد و کاهش درآمد‌های نفتی ایران کمر اقتصاد را خرد کند، اما تمامی ادعا‌های امریکا برای صفر کردن میزان صادرات نفت، با دور جدیدی از معافیت‌ها به شکست بزرگی منجر شد که حتی اعتراف رسانه‌های غربی را نیز به همراه داشت.
درست پس از خروج یک‌سویه امریکا از توافق برجام و تلاش این کشور برای احیای مجدد تحریم‌های ضد‌ایرانی، طرح یک ادعای بزرگ در حوزه تحریم‌ها از سوی دونالد ترامپ با واکنش منفی جهانیان مواجه شد. در آن زمان که رئیس‌جمهور امریکا مغرورانه از بازگشت تحریم‌ها سخن می‌گفت، مدعی شد تا آبان ماه که مرحله دوم تحریم‌ها علیه ایران به مرحله اجرا خواهد رسید، وی فروش نفت ایران را عملاً به صفر خواهد رساند. این ادعا با واکنش کارشناسان ارشد حوزه انرژی مواجه شد و آنان به صراحت عنوان می‌کردند که حذف یکباره ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت ایران از بازار عملاً نشدنی است، اما ترامپ که روی مشارکت «گاو شیرده» خود برای حذف ایران از بازار جهانی نفت حساب ویژه‌ای باز کرده بود، بار دیگر بر ادعای خود پافشاری کرد و مشتریان بزرگ نفت ایران مثل هند و کره جنوبی را برای قطع واردات نفت از ایران تحت فشار قرار داد.
عقب‌نشینی پله به پله
فشار‌های امریکا به خریداران نفت ایران از یک سو و ناتوانی کشور‌های هم‌پیمان واشنگتن برای افزایش تولید موجب شد هم قیمت نفت در جهان با افزایش همراه شود و هم با افزایش نگرانی‌ها در کشور‌های مقصد نفت ایران، قیمت سوخت در کشور‌هایی مانند کره جنوبی، هند و ژاپن با افزایش چشمگیری همراه شود. حتی این افزایش قیمت سوخت به امریکا هم رسید و قیمت بنزین و گازوئیل رکورد زد. با درجا زدن غول‌های نفتی جهان برای افزایش تولید، عملاً مشخص شد که نه‌تن‌ها عربستان ظرفیت مازادی برای جایگزینی نفت ایران را ندارد، بلکه بازار در آستانه فصل سرد تحمل حذف عرضه یکی از مهم‌ترین تولید‌کنندگان نفت دنیا را نخواهد داشت. از این رو رسانه‌هایی که پیشتر از عملی شدن تحریم نفت ایران گزارش‌های مختلفی مخابره می‌کردند، با تغییر فاز، خبر از صدور معافیت به واردکنندگان نفت ایران دادند. اتفاقی که در مرحله نخست با تکذیب مقامات امریکایی مواجه شد، اما نفت ۸۰ دلاری سرانجام توانست تاثیر خود را بر روی مقامات امریکایی بگذارد و آنان را وادار به عقب‌نشینی از مواضع خود در خصوص ارائه معافیت به خریداران نفت ایران کند.
هدر نوئرت سخنگوی وزارت خارجه امریکا روز جمعه رسماً عقب نشینی امریکا از ادعای خود در خصوص به صفر رساندن صادرات نفت ایران را تأیید کرد و به یک خبرگزاری هندی گفت: ایالات متحده در میانه فرآیندی داخلی برای بررسی مستثنی کردن برخی کشور‌ها از کاهش چشمگیر [خرید نفت از ایران]است. ما به صورت مورد به مورد با کشور‌ها کار می‌کنیم.
معاف‌ها بیشتر از دوره گذشته
در دوره گذشته تحریم‌ها، تنها شش کشور از تحریم نفتی ایران معاف شده بودند که همین موضوع، مورد انتقاد ترامپ قرار گرفته بود که دولت اوباما باید به طور آنی و ناگهانی همه کشور‌های خریدار نفت ایران را تحریم می‌کرد، اما حالا بلومبرگ خبر داده است که امریکا برای هشت کشور معافیت‌هایی را صادر کرده‌است.
پس از این، شبکه خبری بلومبرگ به نقل از منابع آگاه گزارش داد که امریکا در ارتباط با تحریم‌های نفتی علیه ایران، با اعطای معافیت تحریمی به هشت کشور از جمله کره جنوبی، هند و ژاپن موافقت کرده‌است. بلومبرگ در بخشی از گزارش خود نوشت، متحدان نزدیک امریکا از جمله ژاپن و کره جنوبی به همراه هند که وابستگی زیادی به نفت ایران دارند، این معافیت را دریافت کرده‌اند، اما انتظار می‌رود لیست کامل این معافیت‌ها روز دوشنبه منتشر شود. بلومبرگ به نقل از دو مقام آشنا به این موضوع در ادامه نوشت، چین از واردکنندگان بزرگ نفت ایران، اگرچه همچنان در حال رایزنی با مقامات امریکایی برای دریافت معافیت است، اما در این لیست حضور دارد. هویت چهار کشور دیگر هنوز شناسایی نشده‌است.
این رسانه همچنین پیشتر از احتمال معافیت هند و کره جنوبی در برابر تحریم‌های نفتی ایران خبر داده بود. این رسانه امریکایی در این راستا نوشته بود: این معافیت حداقل ادامه عرضه مقداری از نفت ایران به بازار‌های جهانی را تضمین خواهد کرد و احتمالاً نگرانی‌ها در مورد اختلال در عرضه و فشار بیشتر به قیمت‌های بین‌المللی نفت را تنها پیش از انتخابات میان دوره در امریکا آرام خواهد کرد. قیمت نفت برنت از بالای ۸۵ دلار در هر بشکه که ماه گذشته تاکنون ۱۴ درصد از ارزش خود را از دست داده‌است.
در همین خصوص، چند منبع امریکایی گفته‌اند که لیست کامل کشور‌های معاف از تحریم‌ها احتمالاً روز دوشنبه منتشر خواهد شد. به عقیده تحلیلگران، دولت ترامپ در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره امریکا به قیمت‌های پایین نفت نیاز مبرم دارد و شاید تلطیف لحن مقامات امریکایی در آستانه آغاز تحریم‌ها و معاف شدن چند کشور از تحریم نفتی، اقدامی برای راضی کردن رأی‌دهندگان امریکایی باشد.
دولت امریکا پیش از این تأکید کرده بود که به جز در موارد خیلی استثنایی که مرتبط با مسائل انسان دوستانه باشد، هیچ معافیت دیگری در قبال تحریم‌ها علیه ایران صادر نخواهد کرد.
اما بلومبرگ در حالی تنها از چهار کشور هند، چین، کره جنوبی و ژاپن نام برده که روز گذشته فاتح دونمز، وزیر انرژی ترکیه هم اعلام کرد که کشورش از تحریم‌های نفتی امریکا علیه ایران معاف شده‌است. بنابراین باید نام ترکیه را هم در لیستی که امریکا منتشر خواهد کرد، مشاهده کنیم. این در حالی است که جان بولتن، مشاور امنیت ملی امریکا که نقش پررنگی در متقاعد کردن کشور‌های خریدار نفت ایران برای توقف واردات داشت، به تازگی گفته است کشورش درک می‌کند که برخی از کشور‌ها نمی‌توانند واردات نفت خود را از ایران فوراً «به صفر» برسانند. با تحریم ایران نمی‌خواهیم به دوستانمان صدمه بزنیم.
عقب‌نشینی محض امریکا از مواضع نفتی خود، با یک عقب‌نشینی مهم دیگر هم همراه شده‌است. وبگاه واشنگتن فری‌بیکن به نقل از چندین مقام دولتی و منابع آگاه در وزارتخانه‌های خزانه‌داری و خارجه امریکا نوشت که به رغم تهدیدات «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور این کشور به اعمال تحریم‌های سخت و جدید علیه ایران، اما واشنگتن در برابر فشار‌های متحدان اروپایی و ایران تسلیم شده و قصد عقب‌نشینی از مواضع خود را دارد.
یک منبع امریکایی با اشاره به عقب‌نشینی وزیر خارجه این کشور در برابر فشار‌های برخی مقامات دولت و اروپایی‌ها تأکید می‌کند که «استیون منوشین» وزیر خزانه‌داری و پامپئو باعث شده‌اند «دونالد ترامپ از باراک اوباما هم ضعیف‌تر شود» و فقط سیاست «نشستن و تماشا کردن» را در پیش بگیرد. اختلافات داخلی و سیاستمداران امریکا هم موجب شده‌است تا سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه امریکا، با انتقادات شدید همراه شود، اما آنچه مهم است، آن است که امریکا شکست بزرگی را در کاهش شدید صادرات نفت ایران تجربه کرد و حتی عربستان نیز رسماً اعلام کرد نمی‌تواند جای ایران را در بازار پر کند.
