با توجه به شروع آلودگی هوای پایتخت و سابقه چندساله طرح معاینه فنی، انتظار میرفت که دیگر شاهد خودروهای آلاینده دارای معاینه فنی نباشیم. اما به گفته مسئولان هنوز برای معاینه فنی خودروهای سنگین نگرانیهای جدی وجود دارد. به گونهای که دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا از وجود تخلف و تقلب در اخذ معاینه فنی خودروهای سنگین که بیشترین میزان آلودگی هوای پایتخت را دارند، خبر داد.
طرح معاینه فنی هنوز به اهداف خود نرسیده است. همچنین معاینه فنی نباید به محل سودجویی و درآمدزایی برخی تبدیل شود. خودروهایی که هایبرید و نو هستند با ترفند و طرحهای مختلف به معاینه فنی کشیده میشوند. معاینه فنی خودروهای سواری تحت مدیریت وزارت کشور، در قالب سیمفا (سامانه یکپارچه معاینه فنی) و بدون دخالت انسانی انجام میشود که حداقل در تهران و شهرهای بزرگ نظارتهای مناسب دوربینی و فرآیندی در مورد آنها وجود دارد. معاینه فنی خودروهای سنگین هم در اختیار وزارت راه است که هنوز به سامانه سیمفا متصل نشده است و اختلافاتی بین دو وزارتخانه کشور و راه در مورد اتصال به این سامانه وجود دارد.
غفلت از حملونقل عمومی
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه در این طرح ایراداتی وجود دارد که باید بررسی و رفع شود، معتقد است که اجرای این طرح «به نتایج مدنظر کاملاً نرسیده و معاینه فنی نباید به محل سودجویی و درآمدزایی برخی تبدیل شود. خودروهای هیبریدی نیازی به این قبیل معاینههای فنی ندارند؛ اما برای درآمدزایی بیشتر شامل این طرح میشوند.»
به گفته رسول خضری، مشکل زمانی آغاز میشود که «مهمترین عامل کنترل و کاهش آلودگی هوا یعنی حملونقل عمومی در کشور تقویت نشده است. همه کشورهای دنیا بر توسعه وسایل حملونقل عمومی تأکید ویژهای دارند. در برنامه توسعه پنجم و ششم مقرر شده که دولت ۵۰ درصد هزینه توسعه و نگهداری ناوگان حملونقل عمومی را پرداخت و بقیه را شهرداری کلانشهرها پرداخت میکند، ما در این زمینه نیاز به حمایت و توسعه داریم.»
خودروهای دودزا با معاینه فنی
دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا هم تأکید میکند که در مورد معاینه فنی دیزلها هنوز «نگرانیهای جدی» وجود دارد. به این دلیل که «شیوه آزمون آلایندگی دیزلها نه تنها در ایران بلکه در همه جای دنیا به این شکل است که باید آلودگی از اگزوز دیزل اندازهگیری شود. هنگام تستگیری خودروی سنگین، راننده پدال گاز را تا انتها فشار دهد و با شدت گاز بدهد.» به گفته وحید حسینی، «برخی رانندگان به اهمیت شدت و ضعف گاز و اثر آن در نتیجه معاینه فنی آگاهی دارند و میدانند چطور گاز دهند تا معاینه فنی را پاس کنند. به همین دلیل تعداد بسیاری از خودروهای سنگین در سطح شهر میبینیم که با وجود داشتن برگه معاینه فنی، دودزا هستند و به این معناست که در اجرای آزمون معاینه فنی دیزل یا خطای انسانی صورت گرفته یا تقلب و تخلف شده است.» این روش که مأموران مراکز معاینه فنی، خودشان کار تست را برای خودروهای سنگین انجام میدهند، روش قابل اجرایی است و حتی در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا هم برای این موضوع مصوبهای ارائه شده، ولی هنوز اجرایی نشده است. ضمن اینکه درآمد این طرح اگر صرف کاهش آلودگی هوا میشد، مردم با دید بهتری به این طرح نگاه میکردند.