سرویس سبک زندگی جوان آنلاین- الهام شریفی‌نیا (روانشناس و مشاور خانواده): مدتی قبل خبر قابل تأملی مبنی بر برگزاری یک شوی زنده لباس کودک در محله ولنجک تهران به خصوص در شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام منتشر شد. اگر بخواهیم این کودکان را با کودکانی که سر چهارراه‌ها گل یا در مترو فال حافظ می‌فروشند مقایسه کنیم، گویا ظاهراً تفاوت زیادی با هم دارند. کودکان کار در خانواده‌هایی رشد پیدا کرده‌اند که از نظر مسائل مالی در طبقات پایین جامعه قرار دارند، ولی کودکانی که توسط خانواده‌هایشان در شوی زنده لباس به عنوان مدلینگ شرکت می‌کنند، در طبقات بالای اقتصادی جامعه قرار گرفته‌اند. اگرچه از نظر ظاهر با هم متفاوت هستند، اما اگر بخواهیم از نظر روانی این موضوع را بررسی کنیم، کودکان مدلینگ تفاوتی با کودکان کار ندارند. فقط لاکچری هستند و به اصطلاح به آن‌ها می‌توانیم کودکان کار لاکچری بگوییم. این کار اینقدر زرق و برق و جذابیت دارد که کسی گمان نمی‌کند در آن نشانه‌هایی از کودک‌آزاری وجود داشته باشد ولی متأسفانه این کار یک نوع کودک‌آزاری لاکچری است. کودک‌آزاری لاکچری نوعی کودک آزاری روانی است که در آن خانواده‌ها علاوه بر اینکه در وجود خودشان یکسری کمبود‌ها و نیاز‌های روانی ناسالم وجود دارد، با رفتارشان بذر این کمبود‌ها و نیاز‌های روانی ناسالم را در وجود کودکانشان می‌کارند. یا شاید والدینی که در دوران کودکی‌شان نیاز به توجه و دیده شدن در آن‌ها به خوبی برآورده نشده حالا می‌خواهند با به نمایش گذاشتن کودکانشان به روی سن در شو‌های لباس سعی کنند این نیاز خود را برآورده کنند، بدون اینکه در نظر بگیرند این کار چه ضربه‌هایی را به روح و روان و آینده کودکانشان وارد می‌کند. بی‌شک این کودک هیچ‌گاه فرصت نمی‌کند «من» ارزشمند درونی خود را پرورش دهد و فقط یاد می‌گیرد اگر زیبا باشد و لباس‌های قشنگ بپوشد، مورد استقبال و تأیید دیگران قرار می‌گیرد. آسیب دیگری که به این کودکان وارد می‌شود این است که باعث به وجود آمدن اعتماد به نفس کاذب در آن‌ها می‌شود. این مثال را زدیم که بگوییم اغلب افراد گمان می‌کنند خشونت علیه کودکان فقط جسمی یا جنسی است، در صورتی که بیشتر خشونت‌ها علیه کودکان پنهان است. مصادیق خشونت پنهان علیه کودکان بسیار فراوان است. عدم توجه کافی به نیاز‌های کودک و همچنین مقایسه کودک با همسالانش نمونه‌ای از این مصادیق است.
وقتی ناامنی را به زندگی کودک تزریق می‌کنیم
تحقیر و تمسخر و توهین به کودک می‌تواند آینده او را تهدید کند. کودک می‌گوید: «می‌خواهم در آینده دکتر یا مهندس شوم.» والدین می‌گویند: «حتماً با این درس خواندت! تو دیپلم بگیری ما جشن می‌گیریم!» این جمله‌ها بازدارنده انگیزه هستند و عزت‌نفس کودک را پایین می‌آورند.
همچنین تهدید به ترک کردن و تنها گذاشتن کودک نیز نوعی خشونت پنهان علیه اوست. علاوه بر این‌ها حتی یک درددل ساده داشتن با کودک هم اگر حاوی موضوعات غم‌انگیز و ناراحت‌کننده باشد می‌تواند خشونت علیه روح و روان کودک محسوب شود. گذاشتن کلاس‌های فوق‌برنامه سنگین برای کودکان به بهانه رشد و موفقیت او نیز یک نمونه از مصادیق خشونت پنهان علیه کودکان است، چون فرصت کودکی کردن را از او می‌گیرد. استفاده از مواد مخدر و الکل در حضور کودکان یا به وجود آوردن خشونت‌های خانوادگی در فضایی که کودکان حضور دارند نیز یک نوع خشونت علیه آنهاست.
در واقع می‌توان گفت: هر چیزی که احساس ناامنی را در کودک بیافریند یا افزایش دهد، نوعی خشونت پنهان علیه اوست. جمله‌هایی مانند نمی‌خوام ببینمت، دیگه مامان تو نمی‌شم، اصلاً با من حرف نزن، برو دیگه دوستت ندارم، می‌برم میذارمت سر راه، برو از جلوی چشمم دور شو و... نمونه‌ای از صحبت‌هایی است که خشونت پنهان با خود به همراه دارد.
وقتی دعوای خواهر و برادری به خشونت کشیده می‌شود!
نمونه دیگری از کودک‌آزاری روانی، مورد آزار قرار گرفتن با رفتار خشن خواهر یا برادر است. این آثار می‌تواند از روی حسادت یا رقابت، یاد نگرفتن حد و مرز، مشکلات خانوادگی و نداشتن حرمت نفس و همدلی در کودک باشد. دعوای خواهر و برادر اگر در حد لفظی باشد، بهتر است دخالت نشود، اما اگر کار به کتک‌کاری یا آزار برسد، حتماً باید والدین مداخله کنند. البته هرگز برای ختم دعوا نباید یکی از فرزندان را قربانی کرد.
گفتن جملاتی مثل تو بزرگتری کوتاه بیا، تو کوچکتری خجالت بکش، یا اون بچه است نمی‌فهمه ولی تو بزرگ شدی، در این شرایط نوع خشونت پنهان علیه کودکان محسوب می‌شود بنابراین خشونت پنهان علیه کودکان یکی از بزرگ‌ترین معضلات در عرصه کودکی به شمار می‌رود و متأسفانه خانواده‌ها از آن غافل هستند و گمان می‌کنند خشونت علیه کودکان در تنبیه بدنی خلاصه می‌شود. در واقع هر چیزی که حق و حقوق کودک را زائل کند، یک خشونت پنهان علیه اوست.
ترس، کابوس و فرار!
اگر بخواهیم به نشانه‌های اعمال خشونت پنهان علیه کودکان بپردازیم، اولین و مهم‌ترین نشانه آن، تغییر ناگهانی در اعتماد به نفس کودک است. ترس‌های غیرمعمول، بیشتر شدن کابوس‌ها و در نهایت قصد فرار کردن نیز از نشانه‌های این مسئله است. همچنین سردرد‌ها یا شکم‌درد‌هایی که دلیل پزشکی ندارند نیز می‌تواند از نشانه‌های جسمانی اعمال کودک‌آزاری روانی باشد.
با پذیرش نامشروط به کودک احساس امنیت ببخشیم
برای اینکه بتوانیم راهکار‌های پیشگیری از این نوع خشونت‌ها را بررسی کنیم باید به این نکته اشاره کنیم که ایجاد فضای امن در خانه در پیشگیری از این مسئله بسیار مؤثر است. البته ایجاد فضای امن در خانه به خودی خود صورت نمی‌گیرد. اگر بین پدر و مادر رابطه خوب و خالی از هر گونه تنش برقرار باشد، کودک در آن فضا احساس امنیت می‌کند. همچنین اگر پدر همواره از مادر حمایت کند و نقش حامی را در خانواده ایفا کند، فضا برای ایجاد رابطه امن و مؤثر با کودک مهیا می‌شود. چنانچه پدر و مادری کردن والدین برای کودک بدون شرط باشد و عشق آن‌ها به کودک بدون قید و شرط ابراز شود، فضای بین آن‌ها مملؤ از امنیت برای کودک می‌شود.
والدین باید تلاش کنند کودک خود را بدون شرط بپذیرند. پذیرش نامشروط اصلی‌ترین پایه‌های بنیادی رشد و پرورش کودک است. همچنین پدر و مادر‌ها سعی کنند توقعات خود را از کودکانشان تعدیل کنند. توقعاتی که فراتر از سن کودک باشد، امنیت را از کودک می‌گیرد و دائماً در او حس ترس و نگرانی را می‌افزاید. فریاد کشیدن‌های پی در پی یا برعکس سکوت‌های طولانی مدت باعث می‌شود کودک دچار خود کم بینی شود و والدین باید از این موارد پرهیز کنند. در نهایت توجه به این نکته ضروری است که مغز کودک شما هر روز از رفتار شما فیلم تهیه می‌کند، در مغز خود ذخیره می‌کند و در آینده این فیلم را در مسیر زندگی خود تکرار می‌کند. پس آگاهانه انتخاب کنید چه رفتاری را تا آخر عمر می‌خواهید در ذهن فرزندتان حک کنید.
