سرویس ایران جوان آنلاین: چندی پیش اعلام شده بود که طبق برآوردها، با تأمین ۳۰۰ میلیارد ریال سرمایه میتوان ۱۰۰ موقعیت شغلی را در صنعت نفت و گاز ایجاد کرد. نیازی که تعداد آن در بخش مسکن و ساختمان به پانزده برابر فرصت شغلی افزایش مییابد و همین موضوع بازار ساختمان را در شرایط رکود، به پیشران توسعه اقتصادی تبدیل میکند.
با اینکه پیوند طرحهای عمرانی با «مشارکتهای اجتماعی» سالها در مجامع دانشگاهی و حرفهای، بهعنوان ضرورتی آرمانی تبلیغ میشد، اما امروز تبلور این باور با نوسازی بافتهای فرسوده گره خورده است. محرکی که قرار است بار کاهش آسیبهای اجتماعی، توزیع عدالت فضایی و جلوگیری از گسترشهای پیرامونی شهری را با هم به دوش بکشد. این مسیر، اما ساده و هموار نخواهد بود. در حال حاضر بسیاری از استانهای ایران دارای بافتهای فرسودهای هستند که به دملی چرکین در تن شهرهایشان تبدیل شدهاند. فرقی نمیکند در کجا باشیم. سیستان و بلوچستان و خوزستان، یا آذربایجان و خراسان و فارس. حتی پایتخت هم درگیر این مشکل شده و کارشناسان روزانه چندین طرح برای رفع و حل وفصل آن ارائه میکنند. کافی است زلزلهای کوچک شهر را بلرزاند. وقتی زمین سست میشود، قبل از هر چیز سقفهای نازک و لرزان خانههای قدیمی و جنوب شهر آن را احساس میکنند. شکاف زمین رخنه میکند در ترک دیوارهها. ۳۸۰۰ واحد مسکونی در کرمانشاه، قبلترش ۲۰ هزار خانه در بم و بعدترش شاید، ۵ هزار هکتار از پایتخت. خرابی آن هوار میشود روی زندگیهایی که ساختنشان عمری طول کشیده بود. بافت فرسوده اما، فقط این نیست. گسلهای پایینشهر- بالاشهری هم باید دیده شوند. اجاره نشینها، سرپناه کمدرآمدها و طبقه متوسطیها نباید فراموش شوند. آسیبهای ریز و درشت اجتماعی، شکستهای مالی و سردرگرمیهای اقتصادی.
واقعیت آن است که نام بافتهای فرسوده برای بیش از یک دهه با وظایف کلان ابلاغی دولتها همراه بوده و در تمام این مدت الزامات اجتماعی و کالبدی، بخش زخیمی از پروندههای توجیهی آن را شکل میدادهاند. پس از سالها، اما چیزی که نوسازی را از قفسههای خاکخورده سیاستگذاری به نمایشگرهای اتاقهای عملیاتی کشانده، وظیفه سنگین دیگری است. چرخها راکدند و اقتصاد نمیچرخد. شاید الان بهترین فرصت باشد که از این تهدیدها بهترین استفاده را بکنیم و با پروژههای ملی، علاوه بر ایجاد اشتغال در حوزه صنعت ساختمان، سقفهای لرزان را هم مقاوم کنیم. زلزله بم در میانه دهه ۸۰ صحنه هولناکی را از خطرات بالقوه فرسودگی عرصههای سکونتی به نمایش گذاشت، با ۳۰ درصد تلفات جانی و نیز با این یادآوری دردناک که آینده، بازتابی از گذشته خواهد بود. گستردگی فرسودگی در شهرهای مختلف و بیش از همه تهران نشان میداد که فاجعه بم میتواند تنها یک پیشدرآمد باشد. خانههایی که سال گذشته در زلزله کرمانشاه تخریب شدند و هنوز فاصله زیادی تا جایگزینی دارند. دیوارههای سست و کمدوام، مصالح فرسوده، چاههای جذبی فاضلاب که زمین را آماده فرونشست میکنند و نهایتاً، معابری که تنگنای آنها راه را بر هر امدادی خواهد بست. ۵ هزار هکتار بافت فرسوده پایتخت سکونتگاه حدود ۲ میلیون نفر را تشکیل داده است. جمعیتی ۸۰ برابر تعداد جانباختگان زلزله بم و ۲۳ برابر کل جمعیت شهرستان سرپلذهاب.
متأسفانه امروز فرسودگی بافتهای شهری در اکثر استانها به معضلی تبدیل شده که بیشتر مناطق کشور با آن روبهرو هستند؛ سهم دولت از نوسازی بافتهای فرسوده با توجه به حجم پایین زمینهایش و بودجههای عمرانی، پایین است. شهرداریها نیز اگر توان مالی داشته باشند، در اکثر مواقع به صورت مقطعی طرحهایی را اجرایی میکنند. به این ترتیب به نظر میرسد تنها تصمیمات دولتی برای ترغیب بخش خصوصی میتواند کلید قفل این معضل باشد. از ۱۹ بهمن ماه سال گذشته با دستور رئیسجمهور عزم دولت برای نوسازی بافتهای ناکارآمد جدی شد، اما در شرایط فعلی پروژههای دولتی دچار فقر بودجهای شدهاند. بنابه اذعان برخی کارشناسان و حتی مسئولان دولتی، بودجه عمرانی در سال ۱۳۹۷ به سمت صفر میل کرد. چرا که عمده مخارج دولت در نظام توزیعی صرف میشود. در این شرایط برنامهریزی برای احیای ۱۴۰ هزار هکتار بافت فرسوده در کل کشور که معادل دو برابر مساحت شهر تهران است با مصائب جدی مواجه شده و مهمترین برنامه دولت با عنوان بازآفرینی شهری «امید» برای اجرا، چالشهایی را فراروی خود میبیند. بانکها برای تقویت بخش خصوصی تسهیلات دارای بهره هشت درصد نوسازی در بافتهای فرسوده ارائه میدهند و بر اساس دستور رئیسجمهور قرار است به شش درصد برسد. همچنین نرخ سود اوراق مسکن در بافت فرسوده از ۵/۱۷ درصد به ۱۶ درصد با افزایش مدت بازپرداخت از ۱۲ به ۱۵ سال رسیده است. اما با این تفاسیر بخش خصوصی به دلیل عدم توجیه سرمایهگذاری، هنوز رغبت چندانی برای ورود به این موضوع نشان نداده است و حالا ایران مانده و ۳۱ استان و هزاران هکتار بافت فرسوده که با کمترین لرزشی بزرگترین فجایع را به بارخواهند آورد.