سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: افشار و آرش قادری نویسنده فیلمنامه سریال گاندو، در گفت و گو با «جوان» از روند ساخت و حاشیه سازی‌ها برای این سریال می‌گویند.
استقبال مردم و مسئولان از سریال «گاندو» را چطور ارزیابی می‌کنید؟
افشار: نیازی در مخاطبان برای پرداخت به سوژه‌های جدید در تلویزیون به وجود آمده بود و باعث شد تا «گاندو» بازتاب‌های خیلی خوبی از بیرون و به خصوص فضای رسانه‌ای بگیرد.
علاوه بر مخاطب عام، خوشبختانه از سوی خواص و جامعه نخبه جامعه نیز بازخورد‌ها خوب بود و حتی باعث شد بخشی از مدیران نیز به آن واکنش مثبت داشته باشند.
به نظر می‌رسد گاندو پرمخاطب‌ترین سریال شده است!
افشار: سریال «گاندو» مخاطبانی را که از تلویزیون دور شده بودند، دوباره جذب تلویزیون کرد، این اتفاق به دلیل این بود که تلویزیون با صداقت جلو آمد و نشان داد می‌تواند شفاف‌سازی کند و این نیازی برای تلویزیون است، زیرا در دنیای امروز هیچ مسئله‌ای از نگاه مردم دور نمی‌ماند.
شخصیت محوری سریال جیسون رضائیان است. داستان این جاسوس تا کجا روایت می‌شود؟
افشار: گاندو تا مرحله تبادل جیسون رضائیان پرونده امنیتی وی را دنبال می‌کند.
پیام گاندو برای بینندگان داخلی و خارجی این سریال چیست؟
افشار: این سریال هشداری بود برای بیرون از مرز‌های ایران و آن این است که مأموران امنیتی ایران و سربازان گمنام امام زمان (عج) شش دانگ حواس‌شان به اتفاقات است و همه چیز را تحت نظر دارند.
«گاندو» تلنگری است به مدیران و همه کسانی که دستی بر قدرت دارند و از این طریق به بیت‌المال دسترسی دارند. «گاندو» هشدار می‌دهد که مدیران هوشیار باشند و سعی کنند از مسائلی که باعث آلودگی و آلایندگی کاری آن‌ها می‌شود دور شوند و در حفاظت و صیانت از بیت‌المال کوتاهی نکنند و حتی خیال ناخنک زدن به سفره مردم را از ذهنشان بیرون کنند.
«گاندو» باعث شد تا بعد از مدت‌ها بینندگان تلویزیون سریالی امنیتی ببینند، چرا اینقدر جای سریال‌هایی با این محوریت در تلویزیون خالی بود؟
قادری: نمی‌شود در جامعه یک ژانر خاص را حذف کرد، چون مخاطبش به دنبال آن می‌رود و حتی از محصولات دیگر کشور‌ها برای تماشا انتخاب می‌کند. این موضوع به علایق مردم باز می‌گردد و بالاخره آنچه دوست دارند را پیدا می‌کنند و چه بهتر که اگر قرار است کاری تولید شود در داخل خود کشور و بر اساس موضوعات سازگار با جامعه ساخته شود. ما در مورد مسئله امنیت سال‌هاست صحبت می‌کنیم و همه درباره امنیت بالای کشور و اقتدار امنیتی نظام می‌دانیم، اما چیزی درباره آن نساخته‌ایم و این خلأ همیشه وجود داشته است.
در ابتدای سریال عنوان شده که داستان بر اساس داستان واقعی است، اما بیننده‌های «گاندو» با موضوعاتی روبه‌رو می‌شوند که در خاطرشان پرونده‌های متعدد امنیتی کشور مرور می‌شود، آیا واقعاً در «گاندو» یک پرونده خاص را پیگیری کرده‌اید؟
قادری: فکر نمی‌کنم هیچ سریال امنیتی در دنیا بر اساس وقایع صرف یک پرونده تولید شده باشد، مگر در فیلم‌های سینمایی یا موارد خاص که یک موضوع خیلی حساس مورد توجه قرار گرفته است. به طور معمول یک کلاژ از مسائل امنیتی دستمایه کار قرار می‌گیرد. من هم تقریباً از بین دو تا سه پرونده مختلف اقتباس کردم. تقریباً ۷۰ درصد اتفاقات سریال «گاندو» حاصل تخیل من و ۳۰ درصد از آن اقتباس از واقعیت است. اصولاً یک پرونده امنیتی نیز حاصل کار چند مجموعه امنیتی است و من تلاش کردم در «گاندو» این موضوع را نشان دهم و امنیت را محصول کار یک نهاد خاص معرفی نکنم.
در قسمت اول شاهد نشاندن یک هواپیما برای بازداشت یک مجرم بودیم که شباهت زیادی به پرونده بازداشت عبدالمالک ریگی داشت، این اتفاق را از آن عملیات ویژه اقتباس کردید؟
قادری: به دلیل حساسیت‌هایی که پرونده عبدالمالک ریگی داشت، به‌خصوص بعد از جنایت «تاسوکی»، اطلاع‌رسانی زیادی درباره‌اش انجام شد و مردم جزئیات زیادی درباره آن می‌دانند، اما من حداقل سه مورد دیگر غیر از پرونده عبدالمالک می‌دانم که برای مسئله بازداشت مجرم، هواپیما را مجبور به نشستن کرده‌اند، اما چون حساسیتی نبوده، اطلاع‌رسانی نیز نشده است. من می‌خواستم نشان دهم که برای حفظ امنیت کشور و مردم حتی باید هواپیما را با استفاده از زور نشاند.
پرونده جیسون رضائیان نیز در «گاندو» محوریت دارد، تا چه حد از پرونده رضائیان اقتباس کردید؟
قادری: اتفاقاً پرونده جیسون رضائیان همان چیزی است که اصل و محور سریال «گاندو» قرار گرفته است. پیش از اینکه من مسئولیت نگارش فیلمنامه «گاندو» را داشته باشم، در موسسه آوینی روی این پرونده برای ساخت سریال کار شده و با چند نویسنده هم صحبت کرده بودند. وقتی من آن پرونده را دیدم گفتم از آن حداکثر یک سریال شش قسمتی می‌شود ساخت و باید موضوعات دیگری نیز به آن اضافه شود. موضوعاتی مانند «ساعد بهرامی» و وجود پرستو‌ها را به آن اضافه کردم که در اصل پرونده جیسون وجود نداشته است.
فکر می‌کنم برای اولین بار است که موضوع «پرستو» در یک سریال ایرانی مطرح می‌شود.
قادری: موضوع پرستو به دلیل مسائل اخلاقی هنوز هم جزو تابوهاست و بسیاری از سرویس‌های امنیتی از جمله سرویس‌های امنیتی ایرانی به خاطر پایبندی به اصول اخلاقی سراغ آن نمی‌روند، اما یکی از مسئولان به من گفت: از یک مقام امنیتی خارجی پرسیده است که آیا شما هنوز هم از پرستو استفاده می‌کنید و آن فرد خارجی پاسخ داده که تا وقتی غریزه جنسی در بشر وجود داشته باشد، ادامه می‌دهیم.
اسم سریال و حتی بخش مهمی از موضوع آن به پرونده معروف «محیط زیست» که در پوشش حفاظت از یوزپلنگ ایرانی انجام شد باز می‌گردد، چرا مستقیم به یوز ایرانی اشاره نکردید و رفتید سراغ تمساح گاندو؟
قادری: محیط زیست مدنظر من نبود، درباره آن NGO هم که در قالب حمایت از محیط زیست فعالیت‌هایی انجام می‌داد به حد کافی اطلاع‌رسانی شده است. من شخصاً طرفدار انجمن‌های مردم‌نهاد حافظ محیط زیست هستم. طرحی هم درباره آن پرونده داشتم که برای نگارش گاندو آن را حذف کردم ولی علت انتخاب نام گاندو این بود که این نام ایرانی است و مربوط به تمساحی است که متعلق به ایران است. از طرفی هم گاندو یک شکارچی ویژه است و به صبر و حوصله در شکار معروف است و ممکن است مدت‌ها منتظر شکار بماند، اما وقتی شکار را گرفت امکان ندارد آن را رها کند.
صحبت‌هایی درباره سانسور و ممیزی سریال «گاندو» مطرح می‌شود، چقدر با این موارد برخورد کرده‌اید؟
قادری: در زمان نگارش که هیچ مشکلی وجود نداشت، اما صحبت‌ها بیشتر ناشی از تاب نیاوردن افرادی است که می‌ترسند حاشیه امن را از دست بدهند برای همین التهاب به وجود می‌آورند، حتی مسائلی را مطرح می‌کنند که در قصه فیلمنامه نیست. من و تیم سازنده سریال هم هیچ گرایش سیاسی هدفمندی در ساخت «گاندو» نداشته‌ایم. تمام تلاش ما این بوده است که کاری در راستای تقویت غرور ملی و اقدار امنیتی بسازیم، حتی نشان داده‌ایم که اگر فرزند مسئولی خطایی کرد نباید آن را به نام پدرش نوشت و تاوان اشتباه فرزند را نباید از پدر گرفت.
همین موضوع یکی از موارد انتقادی به «گاندو» است، مردم معتقدند در بسیاری از پرونده‌های آقازاده‌ها پای پدرشان هم وسط است، اما «گاندو» دارد از مسئولان دفاع می‌کند!
قادری: ما که بزرگ‌تر از نوح نبی نداشته‌ایم که پسرش مسیر اشتباهی را رفت، حتی در دوره معاصر هم در برزیل فرزند پله، یکی از بزرگ‌ترین بزهکاران آن کشور است، اما هنوز پله احترام خودش را دارد. من این موضوع را فراتر از جناح‌های سیاسی دیدم.
البته حضرت نوح از رانت پدرش برای فساد استفاده نمی‌کرد و این به نظر مقایسه مناسبی نمی‌آید. انتقاد‌ها از سریال «گاندو» را دیده‌اید؟
قادری: بله خیلی زیاد، یکسری آدم در جهان وجود دارند که منتظرند تا کسی کاری انجام دهد و با آن مخالفت کنند. من نمی‌گویم کارم بی‌عیب و نقص است، اما باید نقد‌ها عادلانه باشد. شعری از مهدی اخوان ثالث را همیشه زمزمه می‌کنم که می‌گوید: «پیشگامان خطر گاهی خطا نیز کنند.» کمتر کسی درباره مسائل امنیتی کار کرده است و من حتی می‌گویم اگر در ۳۰ قسمت گاندو، هر قسمت دو خطا داشته باشم، می‌شود ۶۰ خطا، اما ریل‌گذاری انجام داده‌ام که نفر بعدی اگر خواست کار کند این خطا‌ها به ۴۰ تا برسد و کار‌های بعدی هم خطا‌های کمتری داشته باشند. نهاد‌هایی هم که می‌خواستند از سریال‌های امنیتی حمایت کنند یا سفارش ساخت بدهند هم ترسشان بریزد و کار‌های بیشتری تولید شود. من پیشگام خطر بودم و ممکن است خطا هم کرده باشم ولی از بازخورد‌ها خیلی خوشحالم، من و عوامل سریال هر روز کامنت‌های زیادی از سراسر جهان داریم. ایرانی‌ها از اروپا، امریکا و حتی امریکای جنوبی کامنت می‌گذارند و می‌نویسند سریال را دنبال و با دیدن آن احساس غرور می‌کنند.
