جوان آنلاین: سال گذشته همین روز‌ها در حالی که کشور شاهد اغتشاشات بود، جام‌جهانی در قطر شروع شد. ایران بعد از ناکامی در بازی مقابل «انگلیس» در دومین بازی «ولز» را برد و موجی از شادی و همبستگی در کشور جریان پیدا کرد. «محمدحسن یادگاری» تحلیلگر فوتبال شانس این را داشته است تا در جام‌جهانی۲۰۲۲ به قطر برود و طی این سفر مشاهدات و تحلیل‌های عینی خودش را در قالب یک سفرنامه به نگارش درآورد. این سفرنامه را انتشارات سوره مهر با عنوان «آن شب در دوحه» به چاپ رسانده است. در آستانه چهارم آذر و سالگرد بازی ایران- ولز با محمدحسن یادگاری گفتگو کردیم.
قدرت ورزشی
کتاب «آن شب در دوحه» در شش فصل شامل «بازی آغاز شده»، «به جام‌جهانی قطر خوش آمدید»، «همه پسران ملکه علیه ما»، «سیمرغ علیه اژدها»، «دیوانه‌ساز‌ها علیه ترسو» و «قطر، آنجا و بازگشت دوباره»، تجربه‌ای از جامعه و فوتبال ملی ایران را در جام‌جهانی قطر به نمایش می‌گذارد. یادگاری از دید خودش جزئیاتی را روایت کرده که مخاطب از تلویزیون و سایر رسانه‌های رسمی دیگر ندیده است. محمدحسن یادگاری در پاسخ این سؤال که اگر شما این کتاب را نمی‌نوشتید، چه اتفاقی می‌افتاد؟ می‌گوید: «ادبیات ورزشی ما مخاطب و بازار خودش را دارد. یکی از مزیت‌های ایران قدرت ورزشی‌اش است و ما سوژه‌های ورزشی زیادی داریم که می‌توان به آن پرداخت. چه در قالب کتاب و چه در حوزه‌های مختلف رسانه‌ای دیگر. در کل، این حوزه ناب و دست نخورده است. از سویی شاید ۱۰نویسنده تخصصی در این زمینه نداریم که کارشان ادبیات ورزشی باشد. در عین حال که بحث ژورنالیسم ورزشی‌مان از نظر تکثر زیاد است، اما از نظر کیفیت به شدت ضعف داریم. این امر از سؤالی که خبرنگار‌ها از ورزشکار‌ها بعد از مسابقه می‌پرسند و محتوا‌هایی که در اعزام‌های‌شان در مسابقات تولید می‌کنند، عیان است. محتوا‌ها خیلی ساده، سطحی و توصیفی هستند و به تحلیل و تبیین نمی‌رسند. معتقدم ادبیات ورزشی باید تولید کرد که فرای هر زمانی حرف برای گفتن داشته باشد.»
درس‌آموز‌ترین اتفاق
نویسنده کتاب آن شب در دوحه با بیان اینکه ما از بحث و نقد درباره جام‌جهانی ۲۰۲۲ خیلی راحت عبور کردیم، در صورتی که یکی از درس‌آموز‌ترین اتفاقات برای جامعه و جامعه ورزشی بود، ادامه می‌دهد: «در حالی که مسابقات جام‌جهانی جذابیت خودش را داشت، اما متأسفانه بعد از جام‌جهانی- به هر دلیلی- انگار هیچ اتفاق خاصی برای جامعه، مردم و هواداران تیم ملی فوتبال ایران نیفتاده است، در صورتی که به نظرم یکی از درس‌آموز‌ترین اتفاقات تاریخ اجتماعی ۱۰۰ سال اخیر ایران در سال۱۴۰۱ و جام‌جهانی فوتبال افتاد. باید در موردش صحبت و تحلیل و از منظر علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی و ارتباطات به آن نگاه شود. من این موضوع را در کتاب به شهریور ۲۰ و هجوم متفقین به تهران تشبیه کرده‌ام، اما آیا شما بعد از جام‌جهانی دیدید که جایی از جام‌جهانی، عملکرد تیم ملی و هواداری صحبت و تحلیل شود؟ برای من مهم بود که این اتفاق بیفتد و فرای تاریخ و برای همیشه متنی داشته باشیم و قصه‌ای را بگوییم که حتی ۱۵- ۱۰ سال دیگر به آن رجوع کرد.»
بازخورد‌ها
یادگاری در این کتاب علاوه بر روایت جام‌جهانی به مسائلی مانند حضور زنان در ورزشگاه‌ها، عملکرد رسانه‌ها و دیدار بازیکنان با رئیس‌جمهوری هم پرداخته است. نویسنده کتاب از بازخورد‌ها اینطور می‌گوید: «خیلی‌ها به من می‌گویند شما کتاب را جهت‌دار نوشتید، اما معتقدم کتاب را بی‌طرف نوشتم و تنها جایی که می‌شود پایش ایستاد و باید دفاع کرد، منافع ملی است. نباید مسئله‌ای مهم‌تر از منافع ملی باشد، آنجاست که همه باید پشت هم بایستیم و دفاع کنیم.» وی ادامه می‌دهد: «برخی به من گفتند شما استاد دانشگاه هستید، باید فرهیخته برخورد کنید و شما در هواداری‌تان از تیم ملی شلوغ‌کاری درآوردید. سر بازی‌های ولز و امریکا از بس هیجان و احساسات داشتم، کنترل از دستم خارج شده بود. باورتان نمی‌شود هنوز دارم حسرت بازی با امریکا را می‌خورم. اگر یکی از توپ‌ها گل می‌شد، به نظرم همه چیز در تاریخ ورزش ایران عوض می‌شد، البته من به عنوان یک پژوهشگر و مشاهده‌گر میدانی خودم از روی علاقه وافرم به فوتبال و تیم ملی به ارائه این شکل از روایت در کتاب پرداخته‌ام.»
قصه برای گفتن
این تحلیلگر اجتماعی اضافه می‌کند: «دوست داشتم ایران با انگلیس و امریکا هم‌گروه شود، قبلش هم در اینستاگرام پیش‌بینی کرده بودم که اگر این گروه شکل بگیرد ما تا ۲۰۰سال قصه برای گفتن داریم! آنجا بود که تصمیم گرفتم حتماً به قطر بروم، حتی اگر جریانات پارسال پیش نمی‌آمد، با شناختی که من از فرهنگ فوتبال دارم، باز شاهد اتفاقات عجیب و غریبی در بازی بین ایران و امریکا و انگلیس بودیم.»
تبلیغ کتاب
اما در این مدت آیا این کتاب مخاطب خودش را پیدا کرده است؟ به گفته نویسنده کتاب، بازار کتاب برخلاف رسانه‌های تصویری، بازاری نیازمند صبر و حوصله است. طول می‌کشد. باید مدتی صبر کنید تا ببینید بازار یک کتاب به کدام سمت می‌رود. من انتظارم از انتشارات درباره بازاریابی و فروش این اثر بیشتر است. من اگر برای نوشتن کتاب سه تا چهار ماه (به صورت شبانه‌روز) وقت گذاشته‌ام، انتظار دارم ناشر هم روی تبلیغ کتاب وقت بگذارد و فعالیت بیشتری در معرفی کتاب انجام دهد. به دنبال رونمایی و جلسه نقد کتاب هستم، اگر این اتفاق‌ها بیفتد، پیامد‌های خوبی خواهد داشت.
کتاب جامع
یادگاری علاوه بر کتاب، مستندی با نام
«محرمانه- دوحه» نیز ساخته است. وی با اشاره به اینکه کتاب جامع‌تر از مستند است، اضافه می‌کند: «برای فیلم مستند شما باید تصویری پیدا کنید تا بتوانید حرف‌تان را بزنید، اما خیلی جا‌های کتاب تحلیل و توصیف است. در واقع نتیجه‌گیری و تحلیل‌هایی است که من انجام داده‌ام و اتفاق‌هایی که افتاده و مشاهداتی که فرصت نبوده است دوربین را روشن و تصویربرداری کنیم. به طور کل هر کتابی جامع‌تر نمود تصویری یا سینمایی خود است.»
