جوان آنلاین: منتقدان داخل و بیرون اسرائیل، این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا عزم نابودی حماس به عنوان یک سازمان عمیقاً ریشه‌دار، یک هدف واقع‌بینانه است؟ یک مشاور پیشین امنیت ملی اسرائیل، این هدف را «گنگ و مبهم» توصیف می‌کند. از سال ۱۹۸۷ که حماس سربرآورد، این گروه در برابر تلاش‌های مکرر برای نابودی رهبرانش، جان به در برده است. به گفته تحلیلگران سیاسی و نظامی، ساختار حماس به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند اینگونه موقعیت‌های اضطراری را هضم کند. از این گذشته، تاکتیک‌های ویرانگر اسرائیل در جنگ غزه، این خطر را با خود دارد که بخش‌های بزرگ‌تری از جمعیت این منطقه را به تندروی بکشاند و نیرو‌های تازه‌ای به حماس بپیوندند.
برآورد تحلیلگران این است که بهترین نتیجه‌ای که اسرائیل ممکن است به دست آورد، شامل کاهش توانمندی‌های نظامی حماس در تکرار حمله‌ای به ویرانگری یورش هفتم اکتبر است، اما حتی این هدف محدود هم کاری گران به شمار می‌آید. کارشناسان می‌گویند حماس در این ایدئولوژی ریشه دارد که باید کنترل اسرائیل بر آنچه از نظر حماس، سرزمین‌های فلسطینی است، با توسل به زور خاتمه یابد؛ نگرشی که احتمالاً پابرجا خواهد ماند. طحان مصطفی، تحلیلگر ارشد فلسطینی در اندیشکده گروه بین‌المللی بحران می‌گوید: تا زمانی که این پس‌زمینه وجود دارد، شما با شکلی از حماس سروکار خواهید داشت. این تصور که بتوانید یک سازمان را ریشه‌کن کنید، خیال‌پردازی محض است.
ساختار دست‌نخورده است
ارتش اسرائیل هفته قبل گفت که حدود ۸ هزار از حدود ۲۵ تا ۴۰ هزار جنگجوی حماس را کشته، اما روشن نیست که این برآورد چگونه به دست آمده است. ارتش اسرائیل می‌گوید حدود ۵۰۰ نفر هم خودشان را تسلیم کرده‌اند، گرچه حماس تکذیب کرده که همه این‌ها از کادر‌های این گروه باشند.
گاهی هم ارتش اسرائیل گزارش‌های مثبتی از پیشروی منتشر می‌کند و خبر می‌دهد به زودی بر نواحی شمال غزه کنترل کاملی خواهد داشت، یعنی بر نقاطی که اواخر اکتبر، تهاجمش را از همان جا آغاز کرد، با این حال، بنیامین نتانیاهو روز یک‌شنبه و پس از آنکه ارتش تأیید کرد در ۴۸ ساعت گذشته ۱۵ نظامی‌اش کشته شده‌اند، اذعان کرد جنگ «هزینه بسیار سنگینی برای ما دارد.»
هنوز هم از جنوب غزه، راکت‌هایی به صورت روزانه به اسرائیل شلیک می‌شوند، البته تعدادشان بسیار کمتر شده است.
مایکل میلشتاین (Michael Milshtein) یک افسر ارشد اطلاعاتی پیشین اسرائیل، سخنان برخی رهبران اسرائیلی را مورد انتقاد قرار داد که حماس را در نقطه فروپاشی تصویر می‌کنند. وی می‌گوید که این حرف‌ها می‌تواند انتظاراتی نادرست درباره طول دوره جنگ به وجود آورد. میلشتاین می‌گوید: مدتی است می‌گویند حماس در حال سقوط است، اما واقعیت ندارد. هر روز ما با نبرد‌های شدیدی روبه‌رو می‌شویم.
ارتش اسرائیل با توزیع برگه‌هایی در باریکه غزه، مبلغ ۴۰۰ هزار دلار برای اطلاعاتی که به دستگیری یحیی سنوار، رهبر حماس در غزه و ۱۰۰ هزار دلار برای محمد دییف، رئیس شاخه نظامی حماس، یعنی گردان‌های القسام بینجامد، تعیین کرده است. این دو به عنوان معماران حمله هفتم اکتبر شناخته می‌شوند، هر چند ارتش اسرائیل می‌گوید که دست‌کم هزارو ۵۰۰ شفت را منهدم کرده، اما کارشناسان بر این باورند ساختار زیرزمینی حماس، تقریباً دست‌نخورده باقی مانده است. این تونل‌ها که طی ۱۵ سال ساخته شده‌اند، چنان گسترده‌اند که صد‌ها مایل طول دارند و ارتش اسرائیل نام «متروی غزه» را به آنها داده است.
طارق بکونی، نویسنده‌ای که کتابی درباره حماس نوشته است، می‌گوید: حماس در واقع این حمله را به خوبی مهار می‌کند. هنوز نشان می‌دهد از یک توانمندی تهاجمی نظامی برخوردار است.
گیورا آیلاند (Giora Eiland) سرلشکر بازنشسته و رئیس پیشین شورای امنیت ملی اسرائیل می‌گوید که حماس این توانایی را نشان داده که به سرعت فرماندهانش و افراد دیگری را که کشته می‌شوند، با افرادی با همان توانایی‌ها و به همان اندازه مصمم جایگزین کند. وی می‌گوید: از نقطه‌نظر حرفه‌ای، باید به تاب‌آوری آنها، نمره معتبری بدهم. هیچ نشانه‌ای از فروپاشی توانمندی‌های نظامی حماس یا استحکام سیاسی آن برای هدایت غزه را نمی‌بینم.
طراحی منحصربه‌فرد
زنجیره‌ای از ترور‌های گذشته اسرائیل علیه شماری از رهبران سیاسی، نظامی و مذهبی حماس هم نتوانست این گروه را تضعیف کند. حماس در سال ۲۰۰۶ در یک انتخابات آزاد فلسطینی، کنترل غزه را به دست آورد و سپس رقیب میانه‌روتر خود، یعنی حکومت خودگردان فلسطینی را سال بعد و در یک درگیری خونین از صحنه به در کرد. عملیات شاخه نظامی حماس، بریگاد‌های القسام، همچنان مبهم است. این واحد‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حتی اگر اسرائیل بخش‌هایی از آنها را منهدم کند، به عملیات خود ادامه دهند. واحد‌های القسام، از نظر جغرافیایی، تقسیم‌شده هستند و پنج گردان اصلی آن در شمال غزه، شهر غزه، مرکز غزه و دو شهر جنوبی آن، یعنی خان‌یونس و رفح مستقر هستند.
یک مقام رسمی ارتش اسرائیل می‌گوید: برگزیده‌ترین نیرو‌های حماس در دو گردان شمالی هستند که حدود ۶۰ درصد نیروی رزمی حماس را شکل می‌دهد. وی مدعی شد نیمی از آنها کشته، مجروح یا دستگیر شده یا به جنوب گریخته‌اند. این مقام نظامی اسرائیلی می‌گوید هدف اسرائیل این است که ابتدا دولت حماس را منحل کند، سپس رزمندگانش را پراکنده و فرماندهان و جانشینان اصلی‌شان را حذف کند.
اما عظام تمیمی یک خبرنگار فلسطینی و عضو اخوان‌المسلمین که کتابی هم درباره حماس نوشته است، می‌گوید این گروه برای چنین شرایطی آماده شده است. وی می‌گوید: رهبران ارشد ممکن است هر لحظه ناپدید شوند چراکه ممکن است کشته، دستگیر یا تبعید شوند، بنابراین این سازوکار را چیده‌اند تا فرماندهی حماس به آسانی منتقل شود.
به گفته تحلیلگران و مقام‌های پیشین اطلاعاتی و نظامی، گردان‌های القسام به گروه‌های رزمی کوچک‌تر و کوچک‌تری تقسیم شده‌اند تا از هر محله‌ای دفاع کنند. برخی از این دسته‌های تخصصی، شامل واحد‌های ضدتانک، واحد‌های ساخت تونل و یک شاخه هوایی است که پهپاد‌ها و پالاگلایدرهایش عنصر مهمی در حمله هفتم اکتبر بودند. الیوت چاپمن
(Elliot Chapman) یک تحلیلگر مسائل خاورمیانه در شرکت جِینز (Janes) که یک شرکت مشاوره نظامی است، می‌گوید: تلاش برای نابودی کامل حماس، نیازمند نبرد خیابان به خیابان و خانه به خانه است و اسرائیل نه زمان انجام این کار را دارد و نه نفراتش را.
گستردگی جنگ اسرائیل، احتمالاً نسل تازه جوانان غزه را هم به تندروی می‌کشاند. طبق آمار وزارت بهداشت غزه، بیش از ۲۰ هزار نفر از اهالی غزه تاکنون کشته شده‌اند. یک افکارسنجی تازه از سوی مرکز فلسطینی سیاست و سنجش نشان می‌دهد بیشتر پاسخگویان، از حمله حماس به اسرائیل حمایت می‌کنند. حمایت از حماس در غزه از زمان شروع جنگ از ۳۸ درصد به ۴۲ درصد افزایش یافته است. کارشناسان می‌گویند اسرائیل در بهترین حالت بتواند حماس را باز بدارد، اما اگر اسرائیل به شکلی هم بتواند حماس را در غزه منحل کند، هنوز شاخه‌هایی از آن در کرانه باختری و نقاطی همچون لبنان و ترکیه حضور دارند که می‌توانند آن را احیا کنند. مارک پوپلیمرفولوس (Marc Polymeropoulos) افسر بازنشسته سی‌آی‌ای که متخصص ضدتروریسم در خاورمیانه است، می‌گوید: راه درست این است که به کاهش توانمندی این سازمان فکر کنیم تا جایی که نتواند یک تهدید کارساز باشد. شما نمی‌توانید دنبال راهبردی بروید که همه را بکشید. باید سناریویی هم برای روز بعد داشته باشید.
نیویورک تایمز، ۲۷ دسامبر ۲۰۲۳
ترجمه: معاونت مطبوعاتی
