جوان آنلاین: باوجود اینکه در سال ۱۴۰۱ بنزین صادر می‌شد و ارزآوری یک‌میلیارد دلاری برای کشور داشت، حالا نه تنها این مزیت را از دست داده‌ایم، بلکه مجبوریم برای واردات بنزین هزینه کنیم. طی سال جاری حدود ۶/۰ میلیارد دلار برای واردات بنزین به انحای مختلف از جمله تهاتر هزینه شده و در لایحه بودجه ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده است به چیزی بالغ بر ۳ میلیارد دلار برای واردات بنزین نیاز داریم و با توجه به کاهش درآمد‌های صادراتی و همچنین تداوم ناترازی انرژی در بخش‌های مختلف، شاهد تحمیل کسری بودجه ۲۵۰ همتی به کشور و در نهایت تورم در سال آتی هستیم.
به باور بسیاری از کارشناسان، خودرو‌های پرمصرف و بی‌کیفیت داخلی از مهم‌ترین عوامل افزایش مصرف بنزین در کشور به شمار می‌روند. این خودرو‌ها علاوه بر اینکه مصرف بنزین را بالا می‌برند و بر مشکلات می‌افزایند، در زمینه ایجاد آلایندگی نیز برای‌مان دردسر‌ساز شده‌اند. کارشناسان عوامل مختلفی را در بروز ناترازی بنزین در کشور مؤثر می‌دانند. آن‌ها به مواردی همچون توسعه ناکافی ظرفیت پالایشگاهی کشور، رفع همه‌گیری کووید-۱۹ و افزایش ترددها، عدم‌تمرکز بر افزایش ظرفیت و تنوع نبخشیدن به سبد سوختی کشور اشاره می‌کنند، اما تقریباً همه در این موضوع اتفاق نظر دارند که خودرو‌های بی‌کیفیت و پرمصرف ساخت داخل و وجود تعداد قابل توجهی خودرو‌های فرسوده از جمله مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر ناترازی بنزین در کشور هستند.
شواهد نشان می‌دهد به‌رغم اینکه در سال ۱۴۰۱ به صادرات بنزین می‌پرداختیم و ارزآوری یک‌میلیارد دلاری برای کشور داشتیم، حالا نه تنها این مزیت را از دست داده‌ایم، بلکه مجبوریم برای واردات بنزین نیز هزینه کنیم. طی سال جاری حدود ۶/ ۰ میلیارد دلار برای واردات بنزین به انحای مختلف از جمله تهاتر هزینه کردیم. در لایحه بودجه ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده است به چیزی بالغ بر ۳ میلیارد دلار برای واردات بنزین نیاز داریم. افزایش مصارف و همچنین تداوم ناترازی انرژی در بخش‌های مختلف، به معنای تحمیل کسری بودجه ۲۵۰ همتی به کشور و در نهایت تورم در سال آتی است.
ضرورت اصلاح کیفیت خودرو‌های ساخت داخل
افشین غلامعلی‌پور، کارشناس انرژی در گفتگو با «جوان» در خصوص مشکل ناترازی بنزین و اینکه هر ساله به هزینه بیشتری در بودجه برای واردات بنزین نیاز داریم، تصریح کرد: توسعه حملونقل عمومی راهکاری است که می‌تواند کمک زیادی به حل‌وفصل موضوع ناترازی بنزین در کشور کند. مردم به سیستم حملونقل آسان و بهینه نیاز دارند. هر چقدر بتوانیم این بخش را توسعه دهیم، به کاهش مصرف بنزین در کشور کمک می‌کنیم. وی ادامه داد: استفاده از سوخت‌های جایگزین نیز می‌تواند راهکار مهم دیگری در راستای حل مشکل ناترازی بنزین باشد. در دولت دهم اقدامات خوبی در زمینه توسعه جایگاه‌های سی‌ان‌جی و خودرو‌های سی‌ان‌جی‌سوز در کشور انجام شد. متأسفانه در دولت‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم موضوع استفاده از خودرو‌های گازسوز به صورت جدی پیگیری نشد.
این کارشناس انرژی توضیح داد: استفاده از سی‌ان‌جی در کنار بنزین می‌تواند کمک زیادی به حل مشکل ناترازی بنزین در کشور کند. حدود ۳۵ میلیون مترمکعب ظرفیت خالی گاز در کشور وجود دارد که می‌توانیم از آن بهره ببریم. خوب است در دولت سیزدهم مجدداً موضوع استفاده از خودرو‌های گازسوز و توسعه جایگاه‌های سی‌ان‌جی در دستور کار قرار گیرد. وی ادامه داد: قطعاً خودرو‌های برقی نیز می‌توانند در بحث ناترازی بنزین کمک‌کننده باشند، اما باید ببینیم به لحاظ عملیاتی چقدر موضوع استفاده از خودرو‌های برقی شدنی است و چه استقبالی از آن‌ها خواهد شد. این موضوعات نیاز به بررسی‌های دقیق دارد. به نظر من، استفاده از خودرو‌های گازسوز و استفاده از ظرفیت سی‌ان‌جی در کشور به مراتب راحت‌تر از بهره‌گیری از خودرو‌های برقی است.
این کارشناس انرژی توضیح داد: به هر حال، خوب است بحث واردات خودرو‌های برقی نیز در کشور جدی گرفته شود تا به مرور بتوانیم این مدل خودرو‌ها را در بخش حملونقل سبک کشور داشته باشیم. متأسفانه ما به صورت درازمدت به مسائل نگاه نمی‌کنیم. اگر دولت دیدگاه بلندمدتی داشته باشد، متوجه می‌شود بسیاری از هزینه‌هایی که در کوتاه‌مدت برای حل‌وفصل مشکل ناترازی بنزین می‌پردازد، نسبت به هزینه‌های گزافی که باید در آینده برای آن بپردازیم، بسیار کمتر است. وی در جمع‌بندی خاطرنشان کرد: حل‌وفصل مشکل ناترازی بنزین در کشور نیازمند سیاستگذاری‌های چندجانبه است. اصلاح کیفیت خودرو‌های ساخت داخل قطعاً بخشی از راهکار است، تنوع‌بخشی به سبد سوختی کشور نیز به کاهش هزینه‌های‌مان در بلندمدت کمک می‌کند. این اقدام فرصت‌هایی را برای ما در زمینه صادرات سایر سوخت‌ها و از جمله بنزین فراهم می‌کند. واردات خودرو‌های کم‌مصرف و با کیفیت خارجی نیز کمک‌کننده خواهند بود.
اصلاحات صنعت خودرو، مقدمه حل معضل ناترازی بنزین
حسن مرادی، کارشناس انرژی نیز در گفتگو با «جوان» در خصوص مصرف بالای بنزین و واردات آن بیان کرد: مصرف بنزین در کشور روندی صعودی دارد، این روند صعودی ناشی از آن است که کارخانجات داخلی به طور مداوم مشغول تولید خودرو هستند. با رشد جمعیت درخواست برای اخذ گواهینامه و خرید خودروی شخصی افزایش می‌یابد. گسترش پمپ‌های بنزین در مناطق روستایی نیز میزان تقاضا و مصرف در این مناطق را بیشتر کرده است. وی افزود: وجود خودرو‌های فرسوده و استهلاک آن‌ها یکی دیگر از عوامل مؤثر بر ناترازی بنزین محسوب می‌شود. ناوگان حملونقل فرسوده سبب افزایش مصرف بنزین شده است. در مجموع عوامل گوناگونی سبب شده است که ایران نسبت به سایر کشور‌های صنعتی دنیا رتبه بالاتری را در مصرف بنزین داشته باشد.
این استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران در ادامه متذکر شد: اگر روند تولید بنزین یک روند ثابت باشد، با توجه به میزان مصرف قطعاً با کمبود بنزین مواجه خواهیم بود. دولت مختار است با تشخیص خود در صورت لزوم واردات بنزین انجام دهد. با توجه به راندمان پایین پالایشگاه‌ها که گاه به ۲۸ درصد هم می‌رسد، ممکن است تولید بنزین خیلی هم به صرفه نباشد، بنابراین می‌توان گفت واردات بنزین به معنای زیان و ضرر نیست.
وی در ادامه افزود: اگر کشور مدیریت خوبی داشته باشد، می‌تواند هم بنزین را وارد و هم آن را صادر کند، همچنین می‌تواند به جای بنزین محصولات مرغوب‌تری را تولید کند. موضوع کمبود بنزین یک مسئله جدی است. می‌توان گفت هنوز تولید نسل خودرو‌های کم‌مصرف در ایران اتفاق نیفتاده، این در حالی است که در بسیاری از کشور‌ها از خودرو‌های برقی استفاده می‌شود. این کارشناس در ادامه تصریح کرد: باید برای تولید خودرو‌های برقی سرمایه‌گذاری لازم صورت گیرد و صنعت خودروسازی کشور تغییر مسیر دهد تا این کمبود بنزین جبران شود. اقدام دیگری که لازم است انجام شود ایجاد ایستگاه‌های CNG است، این ایستگاه‌ها از مجلس هفتم پا گرفت و در نقاط مختلف ایجاد شده است، ولی تعدادشان کافی نیست. دولت باید به مرور و با استفاده از فناوری پیشرفته ایستگاه‌های CNG جدید را با دقت، کیفیت و طول عمر بیشتری احداث کند. مرادی در ادامه گفت: افزایش تولید خودرو‌های دوگانه‌سوز و خودرو‌های پایه گازسوز از اقدامات دیگری است که در کنترل ناترازی بنزین نقش مؤثری خواهد داشت. واردات خودرو‌های هیبریدی نیز کمک بسزایی خواهد داشت، دولت باید با به حداقل رساندن تعرفه سبب شود مردم به سهولت بتوانند خودرو‌های برقی را وارد کنند.
این کارشناس در پایان اظهار داشت: گاز LPG یک گاز مناسب برای اتومبیل‌هاست، اما گویا دولت به دلیل سهولت در صادرات آن، علاقه‌ای به استفاده از آن به عنوان سوخت خودرو‌ها ندارد، LPG نسبت به CNG سوختی مرغوب‌تر، کم‌خطر‌تر و مناسب‌تر است.
