خيز آمريكا براي جدا كردن عراق از ايران

آمريكا براي به انزوا كشاندن ايران در خاورميانه، پازل جديدي طراحي كرده تا با دور كردن عراق از ايران و سوق دادن بغداد به سمت همگرايي با رياض، حلقه امنيتي عليه تهران را تنگ تر كند.

آمریکا كه محور سياست خارجي خود را بر كاهش نفوذ ايران در منطقه بنا كرده است، اين بار حركت خود را از عراق استارت زده است. آمريكا بر اساس راهبردي تازه به دنبال احیای ائتلاف با متحدان سنتی خود در منطقه است تا از این طریق تعادل قوا در این منطقه برقرار شود و با فاصله انداختن ميان ايران و متحدانش، هم پيمانان خود را جايگزين آن كند.

آمريكا و هم پيمانان آن با همه ابزارهاي قدرت در سوريه تروريستها را مجهز كردند تا شايد بتوانند با سرنگوني دولت دمشق، كمر مقاومت را شكسته و راه اتصال ايران به حزب الله لبنان را قطع كنند اما با گذشت 7 سال از بحران سوريه، روند تحولات نتيجه عكس داد و به اذعان مقامات غربي الآن دمشق و تهران پيروز ميدان سوريه هستند. پيروزي هاي مقاومت در كارزار سوريه عملا اميد واشنگتن و سعودي ها را براي زمين گير كردن ايران به ياس تبديل كرد و به همين خاطر چاره كار را در عراق ديدند تا اين ميدان را نيز براي زورازمايي با ايران مورد ازمون قرار دهند.

نابودي داعش در عراق كه با كمك ايران به سرانجام رسيد و سبب افزايش روابط تهران و بغداد شد زنگ خطر را براي آمريكا و سعودي به صدا درآورد. بنابراين آمريكا و عربستان در ماه هاي اخير دست به كار شده اند تا از تقويت اين روابط جلوگيري كنند. عربستان كه به نيابت از شيخ نشن هاي منطقه نقش پياده نظام آمريكا در منطقه را بازي مي كند در اين مسير پيش قدم شده تا شكست در ميدان سوريه را در عراق جبران كند. اكنون كه طومار داعش در عراق درهم پيچيده شده است و آمريكا و عربستان نتوانسته اند با استفاده از تروريستها به اهداف خود دست پيدا كنند براي اينده عراق نسخه جديدي را پيچيده اند.

جدايي بين تهران – بغداد

هرچند تلاش برای جدا کردن عراق از ایران و اتحاد بغداد و عربستان سعودی اقدام جدیدي نیست و در سال هاي گذشته نيز در دستور كار بوده است، اما مقام ‌های آمریکا در ماه‌های اخیر نگاه خوشبینانه ‌تری به این موضع پیدا کرده‌ اند و اميد زيادي به موفقيت طرح خود دارند. آمريكا كه قدرت يابي ايران در عراق را تهديدي براي منافع خود و متحدانش مي داند، به دنبال بريدن پاي ايران از عراق است. اظهارات مقامات واشنگتن در جدا کردن عراق از ایران کاملا صریح و بی پرده است و در ماه هاي اخير آمريكايي ها بارها مدعي شده اند كه ایران تلاش می ‌کند عراق را ضعیف نگه ‌دارد تا بتواند کنترل بیشتری بر این کشور داشته باشد. مقامات واشنگتن با چنين تبليغات منفي تلاش دارند فضاي داخلي عراق را عليه ايران سوق دهند و با مانور دادن روي اختلافات عرب و عجم توطئه هاي خود را اجرا كنند.

سفر مقامات ارشد آمريكا به عربستان و اتخاذ سياست خصمانه عليه تهران، بيانگر اين است كه واشنگتن درصدد است راه نفوذ ايران در منطقه را ببندد. اما به رغم همه اين تلاشها سياست جدايي عراق از ايران توهمي بيش نيست، چرا كه در سال هاي گذشته اين روابط بيش از پيش توسعه يافته است، چيزي كه در لابلاي سخنان مقامات عراقي نيز شنيده مي شود و آنها بارها گفته اند اگر كمكهاي ايران نبود، تروريستها عراق را اشغال كرده بودند. از طرفي، تكاپوي واشنگتن و رياض براي فاصله انداختن بين ايران و عراق در شرايطي است كه نيروهاي جديدي مثل سازمان حشدالشعبي در عراق قدرت گرفته اند كه متمايل به ايران هستند و اين مسئله كار را براي تحقق توطئه هاي عربي- غربي دشوار مي كند.

پس با اين وجود، سناريوي مقابله با ايران همانگونه كه در سوريه به شكست انجاميد در عراق نيز همان مسير را طي خواهد كرد، چرا كه بحران داعش و كردستان عراق روابط تهران- بغداد را قدرتمندتر از گذشته كرده است كه حتي دلارهاي سعودي و وعده هاي توخالي كمكهاي تسليحاتي آمريكا نيز نمي تواند كوچكترين خللي در اين روابط ايجاد كند.

پروژه بازسازي در ازاي دشمني با تهران

الآن که عراق از بحران تروريسم خارج‌ شده است، به نظر می ‌رسد عربستان و آمریکا به این نتیجه رسیده ‌اند تا از لحاظ مالی این کشور را جذب کرده و از این طریق نفوذ ایران را كاهش دهند. باتوجه به اينكه عراقي ها در شرايط گذار از دوره داعش قرار دارند و به حمايتهاي مالي براي بازسازي شهرها نياز مبرم دارند، سعودي ها روي اين مسئله حساب ويژه باز كرده اند تا بتوانند با تامين نيازهاي عراق، پروژه نفوذ خود را عملي كنند.

عربستان كه از نقش و جايگاه ايران در عراق به خوبي آگاه است، راهبرد جدیدی در خصوص عراق در پیش گرفته و تلاش می کند بر هويت عربی بودن اين كشور تأکید بیشتری داشته باشد و با تقويت جايگاه عراق در سازمانهاي عربي، اين كشور را بخشي از جامعه اعراب نشان دهد و روند واگرايي از ايران را در بين عراقي ها تقويت كند.

همسو كردن بغداد با رياض

تقویت روابط عراق و عربستان، یکی از ابتكارهاي واشنگتن برای برهم ‌زدن رابطه بغداد و تهران و تغيير معادلات منطقه به ضرر ايران است. سفرهاي متعدد مسئولان ارشد عراقي به عربستان كه به نظر مي رسد با پادرمياني آمريكايي ها انجام شده است، همگي حاكي از اين است كه تحولات در خاورميانه سمت و سوي جديدي را طي مي كند و واشنگتن و متحدانش براي آينده منطقه سناريوهايي را در نظر گرفته اند.

عربستان و آمريكا كه در دشمني با ايران در يك صف متحد قرار گرفته اند، انگيزه لازم براي حضور در عراق و انزواي ايران را دارند و واشنگتن با استراتژي نزديك كردن بغداد به رياض به دنبال اين است تا امنيت متحدان عربي اش را بيش از پيش تضمين كند. سياست نزديكي رياض به عراق از دو سال پيش و همزمان با بازگشايي سفارت عربستان در بغداد پس از 24 سال، كليد خورد و سفر مقامات عالي رتبه سعودي به عراق هم در راستاي تحكيم اين روابط انجام شد و از سرگيري پروازهاي مستقيم رياض به بغداد همگي از اين مسئله حكايت دارد كه واشنگتن و عربستان خيز بلندي براي مقابله با نفوذ ايران در عراق برداشته اند.

سفر ركس تيلرسون، وزيرخارجه آمريكا به عربستان كه همزمان با سفر حيدرالعبادي، نخست وزير عراق به عربستان انجام شد نمي تواند اتفاقي بوده باشد و يك سفر از پيش برنامه ريزي شده بود. لذا تاسیس شورای هماهنگی بين عربستان و عراق که وزیر خارجه آمریکا هم در مراسم تاسیس آن حضور داشت در چارچوب همین همپیمانی دو کشور است تا هر چه بيشتر بغداد و رياض به هم نزديك شوند. به گفته برخي منابع آمريكايي، تيلرسون با این امید به ریاض رفته بود که سعودی‌ های پولدار را براي پروژه‌ های عظیم بازسازی عراق ترغیب کند. به باور ناظران، مقامات امریکایی امیدوارند باتوجه به شرایط جدید عراق و بحرانی که پس از همه پرسی استقلال اقلیم به وجود آمد، بتوانند بغداد را مجاب سازند با ایجاد همکاری بیشتر با عربستان و بهره‌ مندی از توان اقتصادی این کشور همکاری ‌های خود با ایران را محدود سازد.

به رغم تحركات ديپلماتيك آمريكا، نمي توان به نزديكي بغداد به عربستان زياد خوش بين بود، زيرا اختلافات ريشه داري بين دو كشور وجود دارد و فتنه سعودي ها در حمايت از داعش و سوق دادن آنها به سمت عراق، چيزي نيست كه از ياد و خاطره عراقي ها پاك شود.

ارزيابي

هرچند عربستان و آمريكا به دنبال از قطع روابط استراتژیک ایران و عراق برای کاهش نفوذ منطقه ای تهران هستند اما تجربیات دو دهه اخیر ثابت کرده که در هر بحران آفرینی در منطقه، این تهران بوده که توانسته منافع خود را حفظ و تقویت کند و بايد گفت كه چنین سیاستی از پيش شکست خورده تلقی می شود. به همين منظور، برگه هاي آمريكا در مقابل ايران همچنانكه در سوريه سوخته است در عراق نيز كاري از پيش نخواهدد برد و پيوندهاي تهران- بغداد عميق تر از آن چيزي است كه مقامات آمريكايي تصور مي كنند. اين روابط به قدري مستحكم هستند كه حتي فشارهاي سياسي واشنگتن و دلارهاي سعودي هم نمي تواند خللي در آن ايجاد كند. اما با اين حال، نبايد از اين مسئله غافل شد كه واشنگتن با طرحي جامع از برنامه هاي سیاسی، اقتصادی و امنیتی وارد منطقه شده و با جديت راهبرد اعمال فشار و انزوای ایران را دنبال مي کند. از اینرو ضروري است كه ايران با هوشياري كامل تحولات منطقه را رصد كرده و برای هر سناریویی راهبرد و تاکتیک مشخصی داشته باشد.