انقلاب اسلامی ملت ایران علیه نظام طاغوتی از بدو شروع خود، ماهیت دینی و فرهنگی داشت. وجود، ولی فقیه در جایگاه رهبری آن، از همان ابتدا معرف جوهره اصلی انقلاب و خواسته مردم انقلابی بود، لذا به صورت طبیعی، انتظار از این تحول انقلابی در ایران اسلامی، رویش یک سری نهاد‌های انقلابی متناسب با خاستگاه‌های اصلی آن بود که از همان اوایل با توجه به محیط فکری و نیاز‌های کشور می‌بایست ابتکار و سازماندهی می‌شدند و یکی از نیاز‌های بزرگ، ایجاد ساز و کاری برای حضور و مشارکت مردم برای رفع چالش‌ها و پیشبرد اهداف انقلاب بود.
یکی از مهم‌ترین رویش‌های انقلاب اسلامی مبتنی بر این تفکر «تشکیل بسیج مستضعفین» به فرمان حضرت امام خمینی (ره) در ۵ آذرماه سال ۱۳۵۸ بود.
مرور تاریخ بسیج و کارکرد‌ها و خدمات آن در طول چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی خارج از حجم و اندازه یک یادداشت است، لذا ضمن عبور از آن‌ها و پرداختن به بحث اصلی مرتبط با عنوان انتخابی، اغراق نخواهد بود که بسیج را شناسنامه و یکی از مؤلفه‌های هویتی انقلاب اسلامی تعریف کنیم و آن را یکی از دلایل مهم جریان پرحرارت و زنده آرمان‌های اول انقلاب در ۴۰ سالگی بدانیم. در واقع بخشی از اهداف فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی در بسیج تبلور و عینیت یافته است. این نکته به خوبی گویای دلیل گسترش چشمگیر بسیج در بین تمام اقشار ملت ایران از زن و مرد و کودک و جوان است که حضرت امام خمینی (ره) از آن با تعبیر ۲۰ میلیونی یاد کردند و امروز رهبر معظم انقلاب از عدد ده‌ها میلیونی استفاده می‌کنند. در واقع این عدد حکایت از کثرت داشته و هدف خود را توسعه بسیج در بین همه مردم ایران قرار داده است، چرا که بسیج در وهله اول یک فرهنگ است. تعریف بسیج را از نگاه رهبر معظم انقلاب داشته باشیم که بسیج و بسیجیان را همه ملت بزرگ ایران که وفادار به انقلاب و نظام هستند، می‌دانند.
با این مقدمه و به جهت آنکه در هفته بسیج تلاشی داشته باشیم بر شناخت بهتر بسیج، نگاهی کوتاه و موضوعی خواهیم داشت به سیمای بسیج در اندیشه‌های امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای (مدظله العالی).
الف: سیمای بسیج در نگاه حضرت امام خمینی (ره)
بی‌گمان بسیجیان فرزندان عزیز و صالح رهبر کبیر انقلاب اسلامی و جانشین خلف ایشان هستند و برای شناخت مؤلفه‌ها و شاخص‌های هویت بخش نگرش و فرهنگ بسیجی باید به سراغ اندیشه‌های حکیمان بزرگ انقلاب اسلامی رفت.
۱- اخلاص و مجاهدت
زیربنای اخلاقی و اعتقادی فرهنگ بسیج اخلاص است، به طوری که حضرت امام (ره) با آن عظمت روحی و جایگاه والای خود، به صورت سریع و بی هیچ تعارفی فرمودند: «من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه می‌خورم و از خدا می‌خواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چرا که در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجی‌ام.» (۲/۹/۶۷) و با درک این بیان عمیق است که انسان می‌تواند توجهات معمار بزرگ انقلاب اسلامی به بسیج و عشق و علاقه ایشان به بسیجیان را درک و فهم کند و دریابد که «بسیج مدرسه عشق است» یعنی چه.
«بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکیل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نموده‌اند.»این سخن حضرت امام اشاره به جریان تاریخی فرهنگ بسیجی در روح همه مجاهدان فی‌سبیل‌الله دارد و به روشنی بسیج را خارج از محدوده‌های زمانی و مکانی توصیف می‌کند، چرا که بسیج یک سازمان نیست، بلکه یک نظریه فرهنگی- اجتماعی است که به باور و رفتار عمومی تبدیل شده و بر اساس آموزه‌های اصیل الهی عینیت یافته است.
ب: بسیج در نگاه امام خامنه‌ای (مدظله العالی)
رهبر معظم انقلاب نیز همچون حضرت امام، همیشه بر جایگاه و نقش والای بسیج تأکید دارند و سعی کرده‌اند، بسیج و بسیجیان را در مسیر اخلاص و مجاهدتی که بدان اشاره کردیم، هدایت نمایند و از سوی دیگر با ظرافت تمام ضمن تأکید بر فرهنگی بودن بسیج، الهام بخشی آن را برای بسیجیان و تمامی ملل جهان گوشزد کنند.
۱- اهل ارتباط با خدا
در توصیف بسیج، ارتباط ویژه با خدا به عنوان اولین اصل مد نظر امام خامنه‌ای مدظله‌العالی می‌باشد. «.. در بسیج ملت ایران، مایه اصلی، ارتباط با خداست. جوان بسیجی یا هر قشری از قشر‌های آن، یعنی مرد و زن و پیر و جوان بسیجی، دارای یک ارتباط معنوی و صمیمی با خدا است.» (۲۰/۷/۷۱)
۲- کار برای رضای خداوند
تردیدی نیست که نتیجه مستقیم ارتباط معنوی با خداوند، تلاش برای کسب رضای الهی است.
۳- حضور بی نشان و بی ادعا در صحنه
رهبر معظم انقلاب فرمودند: «حتی در میدان‌های علمی، در عرصه‌های علمی، جوانان مؤمن که خصوصیات‌شان همین است که مؤمن‌اند، دنبال نام و نشان نیستند...» (۴/۹/۸۸)، ولی با تمام نیرو و انگیزه در میدان نیاز حاضر به خدمتند و کوچک‌ترین تعللی برای بودن در وسط میدان نیاز انقلاب اسلامی از خود نشان نمی‌دهند.» (۲۲/۴/۷۱) و امروز در آستانه ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی، نه‌تن‌ها نیاز به حضور در وسط میدان برای بسیجیان و فرهنگ بسیجی به یک ضرورت انقلابی تبدیل شده است، بلکه بیش از پیش مورد نیاز ادامه حیات انقلاب بر محور آرمان‌های اصیل و ترسیم شده توسط بنیانگذار آن و جانشین خلفش حضرت امام خامنه‌ای مدظله‌العالی است.
امروز به واسطه اهمیت فرهنگ و نقش آن در تمامی عرصه‌های زندگی و توسعه ابزار‌های ارتباطی به خصوص رسانه‌های مجازی، حضور فرهنگ و تفکر بسیجی برای حفاظت از مرز‌های فرهنگی و اعتقادی جوانان مسلمان بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود و باید بدانیم که بسیج یک فرهنگ است که رسانه آن نیز خود بسیج با تلالؤ آرمان‌های اصیل انسانی می‌باشد، لذا نمی‌توان این نیروی عظیم مخلص را در ظرف‌های سازمان، زمان و مکان محصور کرد، بلکه عصاره اندیشه‌های ناب فرهنگی روح آزادیخواه ایرانی مسلمان است.
رهبر معظم انقلاب برای توصیف بسیج و بسیجیان تعابیر عالی و بسیاری به کار برده‌اند که به جهت رعایت اختصار به همین موارد اندک بسنده شد.
