کانون تغییرات در وزارت خارجه عربستان بود، جایی که عادل الجبیر، وزیر خارجه برکنار شد و جای او را ابراهیم العساف گرفت؛ فردی که به همراه حدود ۲۰۰ شاهزاده و تاجر متمول سعودی، چندین هفته متمادی به اتهام فساد در بازداشت محمد بنسلمان بود.
به گزارش «جوان» سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان، عادل الجبیر، وزیر خارجه و چندین عضو دیگر کابینه و نهادهای امنیتی را برکنار و چهرههای دیگری را جایگزین آنها کرد، تغییراتی که از لحاظ گستردگی، پردامنهترین دگرگونیها در سالهای اخیر بوده است. مهمترین جایگزینی، مربوط میشود به عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان که نقش مهمی در طراحی سیاست خارجی تهاجمی عربستان علیه ایران داشت. الجبیر بعد از برکنار شدنش، از پادشاه عربستان و ولیعهد این کشور به خاطر این تصمیم قدردانی کرد: «از خداوند میخواهم به لطف سفارشات پادشاه و ولیعهد در ادامه مأموریتم موفق باشم. دستورات پادشاهی نشاندهنده عزم و اراده برای ارتقای کشور و تحقق چشمانداز آن است. دیپلماسی عربستان از توجه ویژه رهبران برای ارتقای امکانات و تحقق حضور فعال بینالمللی برخوردار است. من از خداوند میخواهم که ابراهیم العساف، وزیر خارجه جدید عربستان در مأموریتهای خود موفق باشد.» الجزیره نوشته که ظاهراً هدف از این اصلاحات در سرویسهای امنیتی، اقتصادی و ورزشی عربستان مقابله با فشارهایی است که عربستان سعودی از زمان علنی شدن مسئله ترور خاشقجی با آن مواجه شده و این ترور ضربه سنگینی به وجهه محمد بنسلمان ۳۳ ساله است که رؤیای جانشینی پدر را در سر دارد. یک منبع سعودی در گفتوگو با «میدل ایستای»گفته که خانهتکانی جدید در حکومت سعودی به دستور «محمد بنسلمان» بوده و هدف شاهزاده جوان از تنزل رتبه «عادل الجبیر»، تحقیر او بوده است. به گفته این منبع، بنسلمان معتقد است الجبیر نتوانسته از او به نحو مناسب در برابر رسوایی قتل «جمال خاشقجی»، روزنامهنگار منتقد سعودی محافظت کند و بدین طریق او را تنبیه کرده است. البته عادل الجبیر بعد از برکناری، به عنوان وزیر مشاور در امور خارجی منصوب شده است.
مشی میانهتر برابر ایران؟
ابراهیم العساف، چهرهای که جایگزین عادل الجبیر شده، عمدتاً یک چهره اقتصادی است. العساف همین الان عضو هیئت مدیره شرکت نفتی آرامکو است و پیشتر نمایندگی عربستان در صندوق بینالملل پول و بانک جهانی، معاونت رئیس بانک مرکزی، وزیر مشاور در دولت و وزارت دارایی بوده است. او دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه کلرادو امریکا گرفته و جزو حدود ۲۰۰ شاهزاده و تاجر متمول سعودی است که به دستور ولیعهد سعودی و به اتهام فساد در هتل نوامبر ۲۰۱۷ به مدت چند هفته در هتل ریتزکارلتون بازداشت شدند. پس از مدتی اعلام شد اتهامهای وارد شده به العساف درباره فساد مالی در زمانی که وزیر دارایی بوده، درست نبوده و به همین دلیل او پس از گذشت مدتی آزاد شد. العساف از ژانویه ۲۰۱۸ آزاد شد و به کار خود بازگشت. قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین بخش خاورمیانه وزارت خارجه معتقد است هرچند به نظر نمیرسد العساف به اندازه الجبیر فردی سیاسی باشد، ولی نباید درباره مواضع او عجله کرد: «ممکن است نسبت به الجبیر که به شدت ضد ایران بود، وزیر خارجه جدید مشی میانهروتری را در پیش بگیرد.»
مقدمه پادشاهی بنسلمان؟
برکناری الجبیر تنها بخشی از تغییرات در نظام سعودی بود. ملک سلمان علاوه بر تغییر وزیر خارجه، افراد جدیدی را به عنوان فرمانده گارد ملی و مسئول امنیت عمومی منصوب کرده است. شاه عربستان همچنین دستور داده که ترکیب مجلس سیاسی و امنیتی کشور هم تغییر کند، جایی که محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان، ریاست آن را بر عهده دارد. «ترکی بن عبدالمحسن آل الشیخ» رئیس هیئت عمومی ورزش که دست راست بنسلمان بود نیز برکنار و عبدالعزیز بن ترکی الفیصل به عنوان رئیس هیئت ورزش تعیین شد. حمد آل الشیخ، وزیر آموزش شده و فیصل بنخالد از امارت منطقه عسیر برکنار و ترکی بنطلال جانشین او شده است. سلطان بنسلمان از ریاست هیئت گردشگری برکنار و به سمت هیئت سعودی فضا، گماشته شد. همچنین مساعد بن محمد العبیان به عنوان مشاور امنیت ملی و خالد بن قرار الحربی به عنوان مدیر امنیت ملی منصوب شدند و شاهزاده محمد بن نواف بنعبدالعزیز از مقام خود به عنوان سفیر عربستان در لندن برکنار شد و به عنوان مشاور در دفتر پادشاه منصوب شد. رأیالیوم نوشت: بعید نیست تغییرات سیاسی و امنیتی به وجود آمده در عربستان سعودی مقدمهای برای برکناری پادشاه این کشور به بهانه بیماری و نشستن محمد بنسلمان به تخت پادشاهی باشد. الرأیالیوم نوشته که مهمترین تغییر، در مناصب امنیتی اتفاق افتاد؛ جایی که شاهزاده عبدالله بنبندر بنعبدالعزیز به عنوان وزیر گارد ملی منصوب شده، گاردی که به منزله ارتش موازی در عربستان به شمار میرود. پایگاه اینترنتی روزنامه نیویورکتایمز نیز در گزارشی به قلم بن هابارد با عنوان «پادشاه عربستان با تغییرات در کابینه، قدرت را در دستان پسر خود حفظ کرد» نوشت: سلمان پادشاه عربستان سعودی روز پنج شنبه تغییراتی در کابینه این کشور ایجاد و وزرا و مقامات ارشد امنیتی جدیدی را معرفی کرد، ولی اهرمهای قدرت را در دستان پسر خود و وارث تاج و تخت یعنی محمد بنسلمان حفظ کرد.