خبرگزاری جوان کردستان/محمدمهدی ترابیان؛ شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین نهادهای حکومتی به شمار میآید، نهادهای نظارت بر قانون اساسی در تمامی کشورها وجود داشته و دارای ساختاری تقریباً مشابه یکدیگر هستند، به بهانه سالروز تاسیس شورای نگهبان در این مجال کوتاه بنا داریم مقایسهای کوتاه بین شورای نگهبان و نهادهای مشابه آن در کشورهای ایالات متحده آمریکا، فرانسه و آلمان داشته باشیم.
دیوان عالی ایالات متحده شامل 9 عضو است که با انتخاب رئیس جمهور و رای مجلس سنا انتخاب و به صورت مادامالعمر بوده و فعالیت میکند که از جمله وظایف آن میتوان به مرجع تفسیر قانون اساسی ایالات متحده، مرجع رسیدگی به شکایت ایالات علیه یکدیگر و نظارت بر مصوبات کنگره و مجالس قانونگذاری ایالات اشاره نمود.
دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان؛ مشتمل بر دو مجلس (به اصطلاح سنا) هر یک با 8 قاضی، جمعاً 16 نفر، که نیمی به انتخاب مجلس ملی فدرال و نیمی دیگر توسط مجلس ایالات انتخاب میشوند، که از این میان سه تن از قضات هر سنا باید از بین قضات دیوان عالی عدالت آلمان انتخاب شوند و حداکثر سن تصدی 68 سال است.
از وظایف این دادگاه میتوان به بررسی قوانین ایالتی از منظر عدم مغایرت با قانون اساسی، صیانت و حفاظت از حقوق بنیادین شهروندان تا جایی که اگر حق فردی در خطر باشد دادگاه میتواند حتی اجرای قانون را متوقف کند، بررسی صحت نتایج انتخابات و رسیدگی به اتهامات علیه رئیس جمهور فدرال توسط مجلس اشاره نمود که از جهاتی دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان از دیوانعالی ایالات متحده قدرت و اختیارات بیشتری دارد.
شورای قانون اساسی فرانسه هم شامل دو دسته عضو است: اعضای انتصابی و اعضای استحقاقی، که اعضای انتصابی شامل 9 نفر که 3 نفر به وسیله رئیس جمهور، 3 نفر بهوسیله رئیس مجلس ملی و 3 نفر به وسیله رئیس مجلس سنا به مدت 9 سال که غیرقابل تمدید است، منصوب میشوند و اعضای استحقاقی متشکل از روسای جمهور سابق فرانسه هستند.
مهمترین وظایف شورای قانون اساسی فرانسه عبارتند از، نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نظارت بر برگزاری رفراندومها و انتخابات نمایندگی دو مجلس و ریاستجمهوری و مشاوره به رئیس جمهور در زمان وجود بحران.
و اما شورای نگهبان در ایران وظیفه دارد مصوبات مجلس را از حیث عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی بررسی نماید تا در صورت عدم مغایرت مصوبه مجلس صورت قانونی به خود گیرد.
قانون اساسی وظایفی را برای شورای نگهبان احصاء نموده است برخی از مهمترین آنها عبارتند از نظارت بر قانونگذاری، تفسیر قانون اساسی و نظارت بر انتخابات و ...
وجود نهاد نظارتی در تمام کشورها امری بدیهی بوده و دارای ماهیت و کارکرد یکسان است ولیکن با ساختاری متفاوت عمل مینمایند که آن هم به دلیل تنوع در ساختار سیاسی ـ حقوقی کشورها است، برخی منتقدان متاسفانه آگاهانه و یا ناآگاهانه بدون مطالعه قوانین سایر کشورها به قضاوت در مورد عملکرد شورای نگهبان میپردازند؛ در حالی که با نگاهی به نوع انتخاب افراد و وظایف شورای قانون اساسی در کشورهای ذکر شده، که اکثراً به صورت مادامالعمر انتخاب میشوند، میبینیم که اعضای شورای نگهبان به صورت دورهای بوده و هر 6 سال تغییر میکنند و مضاف بر آن از سوی یک شخص (مانند رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا) و یا یک نهاد خاص (مجلسین فدرال در آلمان) انتخاب نمیشوند، بلکه نیمی از آنها توسط رهبر و نیمی دیگر به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و تصویب مجلس شورای اسلامی انتخاب میشوند که دوره تصدی آنها نیز محدود است.
در واقع آنچه که موجب ایجاد شبهه مبنی بر عدم وجود نهاد نظارتی بر انتخابات در کشورهای غربی میشود، صرفاً نشأت گرفته از عدم آگاهی از حقوق اساسی و نظام انتخاباتی سایر کشورهاست؛ لذا اگر بخواهیم در یک تحلیل حقوقی و به دور از سیاسینگری، به مقایسه 3 کشور فوق و ایران از منظر دستگاههای نظارت بر قانون اساسی بپردازیم، خواهیم دید دستگاه نظارت بر قانون اساسی ایران به مراتب دمکراتیکتر از کشورهایی نظیر فرانسه و آمریکا است که اعضای آن به صورت مادامالعمر انتخاب میشوند.
انتهای پیام/2330/83