همه‌ساله همزمان با سرد شدن هوا خبرهايي درباره مرگ‌هاي ناشي از گازگرفتگي منتشر مي‌شود. قربانيان اين حوادث معمولاً به صورت خانوادگي دچار حادثه مي‌شوند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه علت بيشتر اين حوادث عدم توجه به هشدارهايي است كه معمولاً از طرف رسانه‌ها اطلاع‌رساني مي‌شود. نظر به اهميت موضوع گفت‌و‌گوي ما با جلال ملكي كارشناس آتش‌نشاني در ادامه مي‌آيد.
آقاي ملكي! لطفاً با ارائه آماري از گاز گرفتگي‌ها در تهران بفرماييد وضعيت پايتخت را در وقوع اين حادثه چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
آمار پزشكي قانوني كه قابل استناد هستند از افزايش 5/2 درصدي فوتي‌هاي ناشي از گازگرفتگي حكايت دارد. طبق گزارش پزشكي قانوني، سال گذشته 827 نفر در كشور بر اثر گازگرفتگي جان خود را از دست دادند. اما در پاسخ به بخش ديگر سؤالتان عرض كنم كه از نظر بنده وقوع يك گازگرفتگي هم قابل قبول نيست، چون پاي جان يك انسان در ميان است. تا زماني كه حتي يك شخص بر اثر بي‌احتياطي مي‌ميرد، نبايد بپذيرم كه اين آمار قابل قبول باشد. به عبارت ديگر شايد از لحاظ علم آمار در يك كلانشهري با 12 ميليون جمعيت، فوت 30 الي 40 نفر بر اثر بي‌احتياطي منطقي باشد اما از ديد آتش‌نشاني كه وظيفه تأمين ايمني شهروندان را دارد اين آمارقابل قبول نيست. تا زماني كه شهروندان در اثر اين حوادث فوت مي‌كنند نشان مي‌دهد كه براي پيشگيري بايد تلاش بيشتري انجام دهيم. البته براي كاهش گازگرفتگي بايد شهروندان هم كمك كنند. يعني تا آنها نخواهند به توصيه‌هاي ايمني توجه كنند و از تجهيزات گرمايشي و دودكش‌هاي نامناسب بهره ببرند كاري زيادي از دست عوامل امدادي براي پيشگيري از گازگرفتگي بر نمي‌آيد.
به نامناسب بودن برخي از بخاري‌ها و دودكش‌ها اشاره كرديد، سؤال اين است كه از نظر آتش‌نشاني آيا تجهيزات گرمايشي موجود در بازار استانداردهاي لازم را دارند؟
مسئوليت اين موضوع با مؤسسه ملي استاندارد است. وقتي اين سازمان براي تأييد، حتماً جوانب مختلف را لحاظ مي‌كند. با اين حال بايد ببينيم تعريفان از استاندارد چيست. ما با بعضي از اجناس موجود در بازار به دلايلي چون نامشخص بودن كاربري آنها مخالف هستيم. يعني نمي‌خواهيم بگوييم استاندارد نيستند بلكه بر اين باوريم كه بايد شركت‌هاي سازنده لوازم گرمايشي دقيقاً نوع كاربري و استفاده صحيح از وسيله‌اي را كه به بازار عرضه مي‌كنند به مشتريانشان ياد بدهند. مثلاً دودكش‌هاي فنري يا آكاردئوني موجود در بازار مصرف كه فقط براي هود طراحي شده اگرچه استاندارد مؤسسه يادشده را دارند اما به لحاظ ايمني اصلاً مناسب وسايل گرمايشي نيستند چراكه گاهي اوقات باعث گازگرفتگي مي‌شوند. هرچه هم براي عدم‌استفاده از آن هشدار مي‌دهيم بسياري هشدارهاي ما را جدي نمي‌گيرند و از آنها در موتورخانه‌ها، بخاري‌ها و آبگرمكن‌ها استفاده مي‌كنند. اين موضوع در رابطه با بخاري‌هاي بدون دودكش هم صدق مي‌كند؟
بله، همينطور است. اين بخاري‌ها خيلي خوب هستند و حتماً استانداردهاي لازم را دارند اما آنچه مسلم است اينكه از آنها بايد بر اساس رعايت محدوديت‌هاي محل نصب آن كه در استانداردها به آن اشاره و تعريف شده است، استفاده شود. يعني دامنه كاربرد اين دستگاه محدود به اماكن پررفت‌و‌آمد است كه اكسيژن كافي براي محيط را تأمين مي‌كند نه براي محيط‌هاي بسته. در واقع به كارگيري بخاري‌هاي بدون دودكش در منازل، اتاق خواب، حمام و محيط‌هاي بسته و كوچك ممنوع است.
آيا استفاده از شومينه به عنوان يك وسيله گرمايشي مناسب است؟
به علت آنكه عمل احتراق در شومينه در محيط باز صورت مي‌گيرد (در درون محفظه نيست) انتشار محصولات احتراق (شامل co و co2) در مقايسه با ساير وسايل گازسوز با محفظه بسيار بيشتر است. ضمن اينكه به علت داشتن دمپر دريچه مسدودكننده (دودكش) و تنظيم دستي آن، احتمال وقوع خطا و اشتباه زياد و خطرآفرين است. با اين وجود استفاده از شومينه به مدت كوتاه مدت آن هم در زمان هوشياري و بيداري اشكال ندارد.
بعضي از اشخاص در حمام منزلشان وسيله گازسوز نصب مي‌كنند آيا اين اقدام كاري اصولي است و تهديدي براي جانشان محسوب نمي‌شود؟
نصب هرگونه وسيله گازسوز در داخل حمام غيراصولي و ممنوع است و اگركسي اقدام به اين عمل كند در واقع جان خود و خانواده‌اش را به خطر مي‌اندازد.
بررسي پرونده‌هاي قتل نشان مي‌دهد كه تعداد بسيار اندكي از مقتولين بر اثر گازگرفتگي
جانشان را از دست داده‌اند. كارشناسي اين گونه پرونده‌ها از سوي آتش‌نشاني چگونه است؟
من تا به حال با چنين مواردي برخورد نداشته‌ام. در آتش‌سوزي‌ها احتمال عمدي بودن هست و بايد بررسي شود اما در گازگرفتگي چنين چيزي نداشته‌ايم اما اگر موضوع مشكوك باشد يا دادسراي جنايي نظر كارشناسي در خصوص موضوع خاصي بخواهد قطعاً چنين مي‌كنيم. البته مواردي از گازگرفتگي كه افراد ديگري آن هم به صورت غيرعمدي در آن نقش داشته‌اند وجود داشته اما 90 درصد گازگرفتگي‌ها ناشي از ضعف آگاهي و بي‌احتياطي افراد است. فردي كه مي‌آيد در اتاق دربسته از بخاري بدون دودكش استفاده مي‌كند و مي‌خوابد نشان از اين دارد كه وي از خطري كه تهديدش مي‌كند آگاه نيست وگرنه هيچ آدم عاقلي نمي‌خواهد دچار گازگرفتگي شود. خيلي‌ها فكر مي‌كنند توصيه‌هاي آتش‌نشاني همه‌اش الكي است.
وحرف آخر؟
مردم در استفاده از لوازم گرمايشي ضمن رعايت تمام ضوابط مربوط به نصب دودكش‌ها بايد به اين نكته توجه كنند كه در صورت روشن بودن وسيله گازسوز، دودكش بايد داغ باشد چون اين حالت نشان از خروج محصولات احتراق دارد در غير اين صورت گوياي وجود مشكلي در دودكش است لذا بايد بخاري جمع‌آوري و تا نصب دودكش استاندارد از وسايل گرمايشي ديگر (مثل بخاري برقي) استفاده شود. همچنين توصيه مي‌شود در مكان‌هايي كه وسايل گازسوز مورد استفاده قرار مي‌گيرد براي بالابردن ضريب ايمني محل، از سنسور حساس به گاز CO استفاده شود.
