پرونده‌هاي بسياري در محاكم كيفري استان‌ها تشكيل مي‌شود كه تشكيل آن ريشه در بروز روابط نامشروع دارد. خارج شدن از مدار اخلاق و تن دادن به اين روابط باعث بروز اعمال مجرمانه بسياري شده و جامعه و كانون‌هاي خانواده را با دشواري بسياري مواجه مي‌كند. نظر به اهميت موضوع گفت و گوي ما با محمد حسين شاملو، وكيل دادگستري در پي مي‌آيد.
تعريف رابطه نامشروع از ديدگاه قانون‌گذار چيست و ريشه‌هاي بروز اين آسيب كدامند؟
برابر تعريفي كه در فصل 18 قانون مجازات اسلامي و در ماده 637 آن آمده است «هرگاه زن و مردي كه بين آنها علقهِ زوجيت نباشد، مرتكب روابط نامشروع يا عمل منافي عفّت غير از زنا از قبيل تقبيل يا مضاجعه شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محكوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اكراه باشد، فقط اكراه‌كننده تعزير مي‌شود.»البته اختيار تعيين حداقل كيفر (يك ضربه شلاق) يا حداكثر كيفر (99 ضربه شلاق) با دادگاه است و مي‌تواند با توجه به شخصيت مرتكبان و اوضاع و احوال مربوط به جرم، مجازات آنان را از يك تا 99 ضربه شلاق تعيين كند. اما در خصوص ريشه‌هاي ارتباط نامشروع بايد گفت كه اين موضوع به عوامل مختلفي بر مي‌گردد كه به اختصار به آنها اشاره مي‌كنم.
خلأ عاطفي و روحي يك عامل مؤثر در برقراري ارتباط نامشروع است. گاهي اوقات روابط بين اعضاي خانواده‌ها خالي از محبت مي‌شود. در چنين شرايطي افراد معمولاً محبت را از ديگران طلب كرده يا به عبارت بهتر گدايي مي‌كنند. در واقع در اين حالت يك شخص با اولين كسي كه به او محبت كند در دامش مي‌افتد كه اين خود زمينه رابطه نامشروع مي‌شود و حتي حوادث تلخ را رقم مي‌زند.
تأخير در ازدواج و همينطور ازدواج‌هاي اجباري هم عاملي در روابط نامشروع محسوب مي‌شوند مثلاً وقتي فردي با كسي كه دلش مي‌خواهد ازدواج نمي‌كند يا با كسي ازدواج مي‌كند كه او را دوست ندارد، اين كار زمينه را براي بي‌وفايي فراهم مي‌كند. البته اين يك اصل نيست و شامل همه كساني كه در چنين شرايطي قرار مي‌گيرند، نمي‌شود اما كسي كه ازدواج كرده ولي رابطه عاطفي سردي با همسرش دارد، بيشتر مستعد ارتكاب جرم ارتباط نامشروع است.
از ضعف ايمان و اعتقادات ديني نيز مي‌توان به عنوان يك عامل مهم در ارتباط نامشروع ياد كرد . ما در قرآن كريم داريم كه به زنان و مردان توصيه مي‌كند كه عفت نگاه دارند و مراقب چشمان‌شان باشند. اين امر به خوبي نشان مي‌دهد كه گاهي يك نگاه مي‌تواند انسان را به دام روابط نامشروع و شيطان بيندازد. با اين وجود مي‌بينيم كه خيلي از افراد جامعه به اين اصل و ديگر اصول اسلامي مثل پوشش مناسب توجه كافي نمي‌كنند، بنابراين هرچه ايمان ضعيف‌تر شود از آن سو احتمال انحرافات اخلاقي از جمله ارتباط نامشروع بيشتر مي‌شود.
پخش سريال‌ها و فيلم‌هاي نامناسب از شبكه‌هاي ماهواره‌اي نيز از عوامل شيوع پديده ارتباط نامشروع در بين افراد جامعه و به ويژه جوانان و نوجوانان است. بسياري از سريال‌ها و فيلم‌هايي كه در شبكه‌هاي ماهواره‌اي و فضاي مجازي پخش مي‌شوند، برقراري روابط مشروع را توجيه و ترويج مي‌كنند. اين شبكه‌ها به صورت جدي به دنبال اين هستند كه روابط نامشروع را نه تنها بين افراد مجرد بلكه بين متأهلان، عادي جلوه دهند. در واقع مي‌توان گفت اين سريال‌ها نقش انبار باروتي را دارند كه افراد را به روابط نامشروع تحريك و تشويق مي‌كند.
به خوبي روشن است رابطه نامشروع داراي تبعات منفي براي فرد و جامعه است كه در قانون مجازات اسلامي جرم شناخته شده و براي آن مجازات در نظرگرفته شده است.
به مهم‌ترين پيامدهاي اين روابط هم اشاره كنيد.
عمده پيامد روابط نامشروع اين است كه شخص احساس پاكي‌اش را از دست مي‌دهد. علاوه بر اين اعتبار فردي و اجتماعي‌اش لكه‌دار مي‌شود و افراد در جامعه به شكل ديگري به وي نگاه مي‌كنند اما مهم‌ترين تأثيرش به نظرم افزايش تجرد در بين دختران و پسران جامعه است. ضمن اين از لحاظ جرم‌شناسي اين موضوع گاهي عامل نزاع‌هاي فردي و حتي طايفه‌اي منجر به جرح و قتل مي‌شود. ما پرونده‌هايي كه متهمان آنها صرفاً به خاطر يك رابطه پيامكي يا تلفني به ظاهر ساده دست به جنايت زده‌اند، كم نداريم.
بنا به تجربياتي كه در رسيدگي به پرونده‌هاي جنايي داريد، بسياري از متهمان اعلام مي‌كنند كه بعد از برقراري رابطه توان بازگشت نداشتند. دليل اين امر را چه مي‌دانيد؟
بله، اين مصداق در بسياري از پرونده‌ها وجود دارد. بايد به اين نكته بسيار مهم اشاره كنم كه گاهي يك فرد پس از مدتي از برقراري ارتباط نامشروع پي به اشتباه خود مي‌برد اما به خاطر ترس از فرد موردنظرش يا عدم آگاهي از چگونگي پايان دادن به رابطه‌اش ناچار به ادامه ارتكاب جرم مي‌شود، به نظرم اولين و بهترين راهكار حل اين مشكل، ترك گناه است. يعني رابطه تلفني، پيامكي يا ديداري‌اش را قطع كند. چه بسا براي اين منظور بهتر است شخص محل مسكوني‌اش را عوض كند. كمك گرفتن از مشاوران مذهبي و ديني هم مي‌تواند نقش مؤثري در اين زمينه داشته باشد. ضمن اينكه اگر احتمال مي‌دهد جان و آبرويش از سوي فردي كه تا ديروز با او ارتباط نامشروع داشته است، تهديد مي‌شود به پليس و دادسرا مراجعه كند و از آنها كمك بگيرد.
همچنين نكته ديگري كه نبايد به راحتي از كنار آن گذشت، نوع رفتار شخص در برخورد با اين موضوع است. گاهي يك شخص پس از پي بردن به ارتباط نامشروع همسر، دختر يا خواهرش چنان دچار خشم مي‌شود كه دست به اقدامات جنون‌آميزي چون ضرب و جرح و حتي قتل عزيزش يا فردي كه با او ارتباط داشته مي‌زند. اين در حالي است كه چنين رفتاري نه در دين اسلام جايگاهي دارد و نه قانون آن را مي‌پذيرد . به عنوان كسي كه سال‌هاي زيادي را به عنوان بازپرس جنايي و قاضي دادگاه كيفري فعاليت كرده است ، توصيه مي‌كنم اگر كسي در چنين شرايط سخت و تلخي قرار گرفت بهترين راهكار اين است كه ابتدا خشمش را كنترل و سپس با آموزش و آگاهي‌بخشي به عضو خانواده‌اش زمينه ارتباط را قطع كند و سرانجام اگر موفق به اين كار نشد به قانون پناه ببرد.
براي برون رفت از اين معضل چه بايد كرد؟
براي مهار پديده ارتباط نامشروع در سطح كلان برخورد فيزيكي خشك و قانوني نيست. بايد ايمان و اعتقادات مردم تقويت شود و اخلاقيات در جامعه افزايش يابد. ضمن اينكه پيشگيري در اين گونه موارد نقش بسيار مهمي دارد. بايد با تقويت فرهنگ و اخلاق در جامعه به سمت پيشگيري حركت كنيم زيرا نه تنها قوانين ما در اين مورد جامع نيستند بلكه مجازات در اين رابطه خيلي اثرگذار نمي‌باشد.
