همه میدانیم زندگی و حیات ما به آب وابسته است، اما مصرف نادرست از منابع آبی در سالهای اخیر سبب شده است تا حجم ذخایر این منبع حیاتی در دنیا کاهش یابد و کمآبی به یکی از بزرگترین تهدیدهای اقتصادی و اجتماعی بشر در دهههای آینده تبدیل شود. همیشه در اخبار و گزارشها، از خشکسالی و کمبود آب شنیده و خواندهایم. هشدارهای مکرر در باب صرفهجویی آب به شهروندان داده شده، اما فقط در حد هشدار بیآبی بوده است و اقدامی جدی برای نحوه صحیح مصرف آب و همچنین راههای صرفهجویی آن به مردم آموزش داده نشده است. متأسفانه به دلیل مصرف بیش از حد آب در سالهای اخیر، کشور ما در صدر جدول کشورهای پر مصرف دنیا قرار گرفته و بهشدت با بحران بیآبی مواجه است.
سازمان ملل متحد اعلام کرده هر انسان روزانه دستکم به ۵۰ لیتر آب نیاز دارد تا بتواند بنوشد، غذا درست کند و نیازهای بهداشتی خود را مرتفع کند. در واقع این ۵۰ لیتر آب برای دوری از انواع بیماری و حفظ کارآیی انسان در زندگی، حیاتی است. اما سازمان جهانی بهداشت مقدار متوسط سرانه ۱۵۰ لیتر را برای برآوردن نیازهای بهداشتی هر نفر در روز تعیین کرده است. در کل جهان روزانه ۱۰ میلیارد تن آب مصرف میشود و این در حالی است که بنا به اعلام همین سازمان تنها ۳ درصد از آب موجود در کل جهان قابل نوشیدن است و باقیمانده، آب دریا و غیرقابل نوشیدن است. در ایران اگر میزان مصرف آب بخش خانگی، صنعتی، تجاری و فضای سبز را در سراسر کشور در نظر بگیریم و بر جمعیت ایران تقسیم کنیم بهطور متوسط در هر شبانه روز هر ایرانی ۱۹۷ تا ۲۰۰ لیتر آب مصرف میکند. مصرف سرانه آب در بخش خانگی در ایران بهطور متوسط ۱۵۷ لیتر در روز است.
این اعداد و ارقام همگی خبر از این میدهد که ما با تمام هشدارهای جهانی که داده میشود باز هم هیچ اقدامی برای مصرف کمتر در کشور انجام ندادهایم در حالی که اکثر کشورهای توسعهیافته یا در حال توسعه از سالهای بسیار قبل به فکر روزهای بحرانی بودهاند و برای آن تدابیری اندیشیدهاند. یکی از مهمترین اقداماتی که انجام دادهاند این است که آب آشامیدنی را از آب مصرفی خود جدا کردهاند. یعنی آبی که برای شستوشو و بهداشت و همچنین مصارفی غیر از آشامیدن است را از آب شرب جدا کردهاند. در حالی که در کشور ما هنوز آب شرب با آبی که برای نظافت استفاده میشود یکی است. مسئولان مربوطه و کارشناسان معتقدند که تفکیک آب شرب از آب برای مصارف غیر، هزینههای زیرساختی بسیار بالایی را به همراه دارد و از عهده کشورهایی همچون ما برنمیآید. اگر اقتصاد بیمار کشور ما اجازه این اتفاق را نمیدهد حداقل میتوان جلوی مصرف بیرویه را گرفت. البته باید گفت: تغییر سبک زندگی در کشور ما نسبت به سالهای گذشته باعث شده است که مصرف آب برای هر فرد نیز افزایش پیدا کند. استحمام هر روزه افراد و ماشین لباسشویی و ظرفشویی و استخرهای خانگی همگی دال بر این موضوع هستند که میزان مصرف آب هر ایرانی بالا رفته است. گرچه این سبک زندگی امروزی بهداشت و سلامت بیشتری را به ارمغان آورده است و احتمال بروز بسیاری از بیماریهایی که در نسلهای گذشته وجود داشت را کمتر ساخته، اما این سبک زندگی نیاز به تحولاتی دیگر را ضروری کرده و آن هم بهروز شدن سیستمهای قدیمی عرضه آب، تفکیک آب شرب از دیگر مصارف خانگی و معرفی الگوهای صحیح مصرف آب به مردم است. درست است که این سبک زندگی مدرن در سایر کشورهای دنیا هم وجود دارد ولی نکته قابل توجه در اینجاست که آب استخرهای خانگی آنها با آبی که برای آشامیدن است پر نمیشود!
در اکثر کشورها شرکتهای سازنده شیرآلات سعی دارند با ساخت وسایلی که مصرف آب را کنترل میکند در صرفهجویی آب شریک باشند. در همین زمینه در اتحادیه اروپا قوانینی تصویب شده که به WELL مشهور است. این قوانین نوعی سیستم ردهبندی محصولات شیرآلات آب مانند ردهبندی برچسب صرفهجویی در انرژی است که در اغلب کالاهای برقی نیز دیده میشود. این مجموعه قوانین برای ترویج مسئولیتپذیری در مصرف آب است. به عنوان مثال شرکتهای تولیدکننده سردوشهای آب، سردوشهای کاهندهای را تولید کردند که تا٤٠ درصد در مصرف آب صرفهجویی میکنند. در کشور ما هم این سردوشهای کاهنده وارد شد ولی از آنجایی که هیچ قانون و الزامی برای استفاده از آن در کشور وجود نداشته و ندارد مورد استقبال عموم قرار نگرفت. جای قانون و قوانین اجرایی برای صرفهجویی در آب در کشور ما خالی است. توصیه میشود همانطور که برای مصرف انرژی کمتر در کشور استانداردهایی قرار داده شده است و حق بهای پرداختی برق و گاز افزایش پیدا کرده است باید برای شیرآلات آب هم استانداردهایی به منظور کاهش مصرف آب قرار داده شود و قوانینی در این رابطه وضع شود و جریمههایی نیز در نظر گرفته شود. ایران کشور خشکی است و باید منابع آبی خود را حفظ کند. هرچند بخش اعظم آب در ایران صرف کشاورزی میشود، اما قطعاً کنترل مصرف شهری نیز ضروری است. چطور امروزه همه از لامپهای کممصرف در منازل خود استفاده میکنند تا برق کمتری مصرف کنند و هزینه بهای برق کمتری هم پرداخت کنند، با تبلیغ و ترویج مزایای استفاده از سردوشهای کاهنده هم قطعاً مردم به سمت استفاده از این سردوشها خواهند رفت. البته مسئولان مربوطه هم با وضع قوانین و اجبار در استفاده از این کاهندهها برای عموم مردم میتوانند یک قدم به سمت کممصرفی آب بردارند. همانطور که سازمانهای دولتی و برخی مدارس و مراکز آموزشی مجبور به استفاده از این کاهندهها هستند عموم مردم هم باید استفاده کنند. زیرا اکنون همه افراد جامعه از کوچک و بزرگ میدانند که ما در بحران کمآبی و خشکسالی به سر میبریم و فقط راههای صرفهجویی در آب را نمیدانند یا میدانند و به آن عمل نمیکنند، پس باید با آموزش و الزامهای قانونی آنان را در مسیر صرفهجویی قرار داد.