سرویس اقتصادی جوانآنلاین - جواد عسگر: فرش این هنر زیبای تنیده شدن تارها در پودها که سالیان درازی با اقتصاد ایران همراه بوده است، به نظر میرسد این روزها حال و روز خوبی ندارد. فرشبافی شغلی است که گستردهترین هنر دستی به خاطر رنگ، تنوع و الگوهای مختلف در آن به کار رفته است.
بر اساس آمار سال ۹۶ ایران بیش از ۳۹۰ میلیون دلار از صادرات فرش درآمد کسب کرده است. این در حالی است که مطابق آخرین آمارهای اعلامشده، بخش فرش و صنایع دستی سال ۹۴ توانست ۱۲ هزار تن به ارزش ۳۳۳ میلیون دلار را به خود اختصاص دهد.
سالانه نزدیک به ۵ میلیون متر مربع فرش دستباف در کشور تولید میشود که بیش از دوسوم آن روانه بازارهای صادراتی میشود این در حالی است که در سال ۱۳۵۱ نزدیک به ۷ میلیون مترمربع فرش در کشور تولید میشده است.
اشتغال ۶ میلیوننفری فرش
نگاهی به تاریخ تجارت فرش نشان میدهد که بخش عظیمی از جامعه خصوصاً روستاییان در کنار مشاغل خود از تولید فرش میتوانستند سود خوبی را عایدی داشته باشند که متأسفانه در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور کارگاههای تولید فرش تعطیل شده است.
بنا بر گفته رئیس مرکز ملی فرش ایران در حال حاضر ۶ میلیون ایرانی از محل تولید و عرضه فرش دستباف در کشور کسب روزی میکنند بنابراین باید به این هنر ایرانی با حساسیت بیشتری نگاه کرد.
یکی از معضلات فرش ایران تولید فرش ایران در کشورهایی، چون پاکستان، هند، افغانستان و... است که با توجه به پایین بودن قیمتها باعث ضربه به تجارت فرش ایران شده است. اما نکته دیگری که حائز اهمیت است ذائقه خرید مردم نسبت به فرشهای ایرانی است.
تمایل بازار داخلی به فرش ماشینی
در چند دهه اخیر به طور چشمگیری ایرانیان به جای خرید فرشهای ایرانی به خرید فرشهای ماشینی روآوردهاند که یکی از مهمترین دلایل آن میتواند بحث قیمت باشد. قیمت تمام شده فرش دستباف با توجه به نیروی کار ماهر و گرانی مواد اولیه مرغوب نسبت به قیمت فرش ماشینی یکی از دلایلی بود که مردم به سمت فرش ماشینی گرایش پیدا کردهاند.
نکته دیگر نقش و نگار و طراحیهای فرشهای دستباف است. به نظر میرسد بسیاری از طرحها قدیمی و به نوعی مدرنسازی نشده است و بسیاری از نقش و نگارها با طراحیها و دکوراسیونهای جدید همخوانی ندارد. شاید تکراری بودن نقش و نگارها در بسیاری از موارد خود دلیل دیگری برای محروم ماندن تولیدکنندگان از فروش محصولات باشد. نکتهای که طراحان باید در نظر بگیرند ذائقه نسل جوان نسبت به فرش است و ایجاد تنوع چه از نوع تولیدات مثل کفپوش، آویز و اندازههای مختلف و چه از نظر طراحی میتواند در جذب مشتریان جدید مؤثر باشد.
از سوی دیگر مدیریت غلط مسئولان اقتصادی طی سالیان طولانی باعث شده است که برنامهریزیهای لازم برای حمایت از این تولید اصیل داخلی صورت نگیرد و متأسفانه بسیاری از قالیبافان و طراحان حتی در امرار معاش خود دچار مشکل باشند.
در حال حاضر هزینه ایجاد هر شغل بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان است. این در حالی است که هزینه اولیه برای راهاندازی قالیبافی حداکثر ۱۵ میلیون تومان است. از سوی دیگر ۲۰ شغل دیگر مثل ساخت دفتین، دارقالی، رنگ، قیچی و کارهایی از این قبیل نیز ارتباط مستقیم با قالیبافی دارند و اقبال به این صنعت باعث رونق آنها نیز میشود.
آنچه مسلم است با توجه به اینکه هزینه اشتغالزایی قالیبافی بسیار پایین است و با توجه به بالا بودن نرخ بیکاری در کشور مسئولان باید نسبت به این بخش تولید نگاه ویژه و خاصی داشته باشند زیرا با کمترین هزینه میتوانند در این بخش اشتغالزایی بالایی ایجاد کنند.
بنابراین از یک سو باید نسبت به جلوگیری از ورود انبوه زیراندازها و فرشهای صنعتی خارجی گام بردارند و از سوی دیگر نسبت به بالابردن آگاهی شهروندان درباره مزایای فرش دستباف ایران همچون نقش سرمایهای و پسانداز بودن آن در کنار دوام و ماندگاری تبلیغ کنند.
نکته دیگر اینکه دولت و فعالان بخش خصوصی در فرآیند تولید فرش دستباف باید به سراغ راهکارهایی برای کم کردن هزینه اولیه فرش بروند و دولت نیز نسبت به خرید فرش ایرانی به خریداران داخلی تسهیلات ویژه و یارانه اختصاص دهد.
بازار ارز بازار فرش را به هم ریخت
مدتی است که دوباره امریکا فرش ایران را تحریم کرده است؛ در همین رابطه عبدالله بهرامی، رئیس اتحادیه سراسری تولیدکنندگان فرش ایران در گفتوگو با «جوانآنلاین» میگوید: سالانه نزدیک به ۳۰ درصد از بازار صادراتی فرش ایران متعلق به امریکاست. مبلغی که حدود ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار را عاید کشور میکند. وی در ادامه میگوید: متأسفانه بدتر از تحریم امریکا، سوءمدیریتهای اقتصادی در کشور و نبود برنامه برای حمایت از تولیدکنندگان فرش باعث شده است که دیگر بازارهای خارجی هم در معرض خطر از دست دادن بازار فرش باشند. گران شدن قیمت دلار و تأثیر مستقیم آن بر مواد اولیه تولید فرش باعث شده است که تجار ایرانی توان رقابت در بازارهای خارجی را نداشته باشند.
وی در همین رابطه گفت: نکته مهمی که دولتمردان از آن غافل هستند، گران شدن ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصدی مواد اولیه تولید فرش مثل ابریشم در چند ماه اخیر باعث میشود توان رقابتپذیری فرش ایران در بازارهای جهانی از دست برود.
وی معتقد است سیاستهای غلط در سالهای گذشته باعث شده است که بسیاری از نیاز مواد اولیه مثل ابریشم از دیگر کشورها مانند استرالیا وارد شود و تولیدکنندگان داخلی از چرخه تولید خارج شوند.
وی میگوید: در حالی که رقبای ایران در کشورهای افغانستان و پاکستان و... به خاطر ثبات تورم و حمایتهایی که برخوردارند محصول نهایی را ارزانتر تولید میکنند و در حال غصبکردن بازار فرش ایرانیان هستند، در کشور ما برنامه مشخصی برای حمایت از این برند تاریخی وجود ندارد.
وی در ادامه میگوید: در حالی که برای ایجاد هر شغل جدید در کشور بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان پول لازم است، سوءمدیریتها باعث خواهد شد که بسیاری از تولیدکنندگان فرش به جمع بیکاران کشور افزوده شوند.
وی در پایان میگوید: از آنجا که چرخه تولید فرش در کمک به اشتغال روستاییان سالیان درازی است که اهمیت دارد، دولتمردان باید نسبت به آن حساسیت بیشتری داشته باشند. دولت باید برنامههای کوتاهمدت و بلندمدت برای این برند ایرانی داشته باشد نه آنکه بدون هیچ برنامهای تولیدکنندگان فرش را به حال خود رها کند.