در روزگاری که کشورمان محتاج نمونههای وطنی حوزه تولید اسباببازی و عروسک است تعدادی از جوانان یک گروه فرهنگی با اقتدا به فرمان «آتش به اختیار» مقام معظم رهبری اقدام به تولید و ساخت عروسک وُداد، با المانهای ایرانی- اسلامی برای کودکان حاضر در راهپیمایی اربعین به نیت سه ساله امام حسین (ع) کردند.
صنعت اسباببازی در کشور ما بسیار کمتجربه و کمسواد است؛ یعنی در حوزه اسباببازی بسیار بیاطلاع هستیم و تنها میتوانیم یک کپی ناقص و ضعیف از نمونههای خارجی داشته باشیم که آن هم به دلیل پایین بودن کیفیت اصلاً قابل دفاع نیست. با نگاه روانشناسی و جامعهشناسی و تربیتی میتوان گفت: عروسک به عنوان تأثیرگذارترین وسیلهای که در حوزه بازی روی کاربر خودش یعنی دختر و پسربچه تأثیر میگذارد، به طور قاچاق به کشور وارد میشود. بر مبنای پژوهشهای مختلفی که در زمینه ساخت و تولید عروسک انجام شده در کشور ما از گروه اسباببازیهایی موسوم به عروسکهای صنعتی چه در قبل و چه در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عروسک به معنای عروسک ایرانی که طراحی و اسم ایرانی داشته باشد، به هیچ وجه وجود نداشته است و وقتی میگوییم عروسک به معنای عام عروسک است یعنی عروسک با شخصیت انسانی، حیوانی، تخیلی، تحت تأثیر سینما و سریال در کشور وجود نداشت.
انفعال دولت در حوزه اسباببازی
تنها حوزهای که در ارتباط با عروسکهای صنعتی ایران دارای پیشینه و تجربیات اندکی است، کارخانهای به نام «چهرهنما» در قبل از انقلاب بوده که بعد از انقلاب هم چند سالی راهاندازی شده و سپس تعطیل میشود و صاحب آن که یک فرد یهودی و صهیونیست بوده به کشور اسرائیل فرار میکند. آن کارخانه عروسکهایی را تولید میکرد که قالبهای آن از خارج از کشور وارد میشد یعنی هر آن چه در خارج از کشور تولید میشد، در داخل نیز تولید میشد و برآیند شخصیتسازی و پردازشهای فرهنگی روی آنها صورت نگرفته بود، چون تازه این کارخانه کارش را شروع کرده بود، خروجی آن نیز تأثیرگذار نبود. بیش از این ما هیچ نوع سابقهای در حوزه عروسک صنعتی نداشتهایم.
در این اوضاع و احوال بسیار بد که بخشهای دولتی حاضر به ایفای نقش خود به عنوان متولیان حوزه فرهنگ در کارزار مصادره به مطلوب کردن آیندهسازان کشورمان با محصولاتی که منبعث از فرهنگ غربی و مشخصا نگاه لیبرالی است، یک گروه چند نفره از جوانان مؤمن و انقلابی به صورت آتش به اختیار و بدون دریافت کمترین حمایت مادی و معنوی اقدام به ساخت و تولید یک عروسک ساده و ارزانقیمت کردهاند. گروه فرهنگی و جهادی «عهد» طی این اقدام خودجوش فرهنگی طرح ساخت و توزیع عروسکهای وُداد را برای هدیه به کودکانی که در پیادهروی اربعین شرکت میکنند، پیگیری میکند. کلمه وداد که لغتی عربی است به معنای دوستی است. از جهتی هدیه دادن به کودکان اربعینی همانند معنی نام وداد ایجاد الفت و دوستی در ملیتهای مختلف شیعه برقرار کرده و زمینه اتحاد بیشتر را برای فرهنگها ایجاد میکند.
مشارکت ۳۰ نفر در ساخت عروسکها
مهدیس جعفرزاده از مسئولان گروه فرهنگی عهد با اشاره به آغاز طرح ساخت عروسکهای وداد میگوید: از سال ۹۳ این طرح کلید زده شد و ابتدا برای بچههای کوچک به نیت سه ساله امام حسین (ع) در مسیر پیادهروی اربعین هدیه میساختیم. عروسکهای نمدین، پیکسل و سربند برای دختر بچههای کوچک به نیت سه ساله امام حسین (ع). سال بعد به دنبال اجناس باکیفیتتر رفتیم و سعی کردیم کار را از نظر ظاهر و کیفیت بهتر کنیم. الان سه سال است که عروسکهای پارچهای به شکل فرشته میسازیم. وی افزود: این عروسکها در مسیر پیادهروی اربعین میان کودکان توزیع میشود. ابتدا اولویت با بچههای عراقی بود که به عنوان خادم در موکب میایستادند، اما در سالهای بعد برای کودکان اربعینی استثنا قائل نشدیم و عروسکها را میان کودکان خادم و زائر عراقی، اروپایی، ایرانی و... در مسیر پیادهروی توزیع کردیم. سال اول حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ عروسک توزیع شد و سال گذشته این تعداد به ۷۰۰ عروسک رسید، امسال میخواستیم تعداد را به ۲۰۰۰ عدد برسانیم، ولی به دلیل کمبود بودجه این اتفاق نیفتاد و آمار حدود سال گذشته است.
وی در ادامه افزود: ساخت و بستهبندی عروسکها در پایگاه بسیج یک مسجد انجام میشود. سال اول این کار با ۷ یا ۸ نفر کلید زده شد و کمکم تعداد افرادی که در طرح همکاری کردند به ۶۰ نفر رسید. الان هم حداقل ۳۰ نفر در ساخت، دوخت و دوز و بستهبندی هدایای اربعین حضور دارند. پخش عروسکها توسط اعضای گروه که در ساخت آنها سهیم بودهاند و در راهپیمایی اربعین شرکت میکنند، انجام میشود. موقعی که عروسکها به دست بچهها داده میشود، بازخوردهای مختلفی مشاهده میشود. این کار برای بچهها در جریان پیادهروی خیلی جذاب است. بچههایی که در جریان سفر متفاوت و سخت راهپیمایی خسته و خاکی شدهاند و انتظار دریافت چنین هدیهای را ندارند، برایشان خاطره جذاب و به یادماندنی رقم میخورد. به خصوص برای بچههای عراقی که خیلی اسباببازی ندارند.
وداد نیاز به حمایت دارد
تبیین و تئوریزه کردن شاخصههای فرهنگی در میان افراد جامعه و بخصوص کودکان و نوجوانان که آینده کشورشان به دست آنها رقم زده خواهد شد در بین همه کشورها جایگاه بسیار مهمی دارد. چنین حوزه اثرگذاری درمیان برخی کشورهای غربی که در ظاهر فرهنگ و سبک زندگی مشابهی با هم دارند نیز با حساسیت خاصی دنبال میشود تا با استفاده از چنین ابزار مهمی و با انگاره عمقبخشی به فرهنگ و آداب و رسومشان در میان آحاد مردم کشورشان، سرزمینشان را از گزند شبیخون فرهنگ دیگر کشورها واکسینه کنند. بهطور مثال عروسک باربی در واقع عروسکی است که نماد زن و فرهنگ امریکایی است نه غربی؛ چراکه خود غربیها و حتی انگلیسیها که جزو همپیمانان رسمی حوزه سیاست و فرهنگ با امریکا هستند در مقابل عروسک «باربی»، عروسکی به نام «سندی» تولید کردند. به این معنی که «باربی» دارای موهای بلوند و چشمهای آبی است، اما عروسک «سندی» انگلیسیها دارای مویی مشکی و چشمی قهوهای است. هر چند در نگاه اولیه ممکن است این عروسکها فاقد جذابیت ظاهری و برخی مؤلفههای دیگر این اسباببازی به نظر بیاید ولی قدر مسلم با حمایت، همافزایی و ارتقای سطح کیفی ظاهری و مطلوبتر نمودن آن میتوان آن را به یک عروسک ملی با نشانههای ایرانیزه شده و ظاهری باحیاتر نسبت به مشابههای خارجیاش تبدیل کرد. البته این مهم زمانی دست خواهد داد که مسئولان فرهنگی به جای گرفتن ایرادهای بنیاسرائیلی و سنگاندازی جلوی پای این جوانان پرشور و مصمم، با اندکی بالا بردن حس مسئولیتپذیری مسیر را برای حرکت آنها هموار کنند.