سال جاری از سوی مقام معظم رهبری با عنوان سال حمایت ازکالای ایرانی نامگذاری شده است. در این میان صنایع دستی به عنوان ایرانیترین کالا در جامعه مورد توجه مردم، هنرمندان و صنعتگران بوده و بخش عمدهای از فعالیتهای روستاییان و مرزنشینان در حوزه کسب و کارهای خانگی و کارگاههای خرد با محوریت صنایع دستی است.
نظر رهبر معظم انقلاب با این مضمون که «هیچ تفکری در تاریخ ثبت نمیشود مگر اینکه با هنر آمیخته شود» لزوم حساسیت توجه به مقوله هنر را دوچندان میکند. حوزه فرهنگ و هنر همیشه از دغدغههای اصلی ایشان بوده و هست. در این میان صنایع دستی و هنرهای سنتی به عنوان ستون فرهنگ این سرزمین که علاوه بر ارزشهای فرهنگی به عنوان ستون استقلال اقتصادی نیز مطرح است از اهمیت بالایی برخوردار است.
نامگذاری سال جاری با عنوان سال حمایت از کالای ایرانی، نشانگر نگاه ویژه ایشان به این مقوله است. به طور قطع صنایع دستی به دلیل داشتن ظرفیتهای عظیم اقتصادی و فرهنگی میتواند نقش مؤثری در تحقق منویات معظم له داشته باشد، پس نگاه ویژه به این مهم باید بیش از پیش در رأس توجه آحاد مختلف جامعه به ویژه مسئولان امر باشد.
صنایع دستی، از دیرباز عامل ایجاد اشتغال و درآمد به ویژه در مناطق روستایی و عشایری و همچنین برای بعضی شهرنشینان بوده است. امروزه نیز به رغم گسترش محصولات صنعتی در همه کشورها، صنایع دستی نه تنها ارزش خود را از دست نمیدهد، بلکه هر روز بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. در کشور ما نیز صنایع دستی با اتکا به پشتوانه غنی فرهنگ ایران اسلامی، در سه دهه اخیر، به نحو چشمگیری گسترش یافته است؛ به گونهای که در زمینه سیاستگذاری و هدایت صنایع دستی، از ایران به عنوان یکی از کشورهای بسیار موفق در مجامع بینالمللی یاد میشود. سفره رنگین صنایع دستی ایران، هم اکنون هنرمندان بیشماری را مستقیم و غیرمستقیم گرد خود آورده است. جالب اینکه بیش از ۷۰ درصد از فعالان صنایع دستی ایران را زنان تشکیل میدهند. از این رو میتوان گفت: زنان هنرمند ایرانی، بالاترین سهم را در تولید آثار صنایع دستی کشور بر عهده دارند.
بدون تردید یکی از دلایل مهم در توجیه جنبههای مثبت صنایع دستی، به اثرات آن در مبارزه با انواع بیکاری مربوط میشود.
صنایع دستی با قابلیتها و خصوصیات ویژه خود، میتواند نقش مهمی در حل معضل بیکاری و ایجاد اشتغال برای بیکاران ایفا کند. در شرایط حاضر که بیکاری از معضلات اصلی جامعه محسوب میشود و همچنین وابستگی به درآمد حاصله از نفت بیش از هر زمان دیگری احساس میشود حمایت و سیاستگذاری صحیح در عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی میتواند یکی از راههای برون رفت از بحران باشد. رهبر معظم انقلاب نیز به سیاستگذاری صحیح در عرصه صنایع دستی اشاره داشته و تأکید دارند باید با سرمایهگذاری جدی صنایع دستی را رونق کامل داد و با سیاستگذاری صحیح راه ورود گسترده تولیدات هنرمندان ایرانی را به بازارهای جهانی هموار ساخت. (۱۹ / ۴ / ۱۳۸۳)
ایشان درجای دیگری با اشاره به تکیه بر توانمندیهای داخلی و بهرهمندی از گنجینههای میراث فرهنگی میفرمایند: «ما احتیاج داریم به امید، به شوق، به کار، به اعتماد به نفس، به کم کردن تکیه بر بیگانگان و فرهنگشان، رفتارشان، بخشنامههای فکری و فرهنگیشان. ما احتیاج داریم به جوشیدن از درون، به استخراج گنجینههایی که در میراث فرهنگی ماست.» (۱۸ / ۲ / ۱۳۸۷) و هیچ هنری به خوبی هنر صنایعدستی نمیتواند تحقق بخش منویات رهبری باشد و این تکیه بر خود و جوشش از درون با توسعه صنایعدستی ملی، شدنی خواهد بود. معظم له با اشاره به این موضوع که ما صنایع دستی داریم که قابل تقلید نیست، چون این صنایع دستی اختصاصی است و ترکیبات ذهنی، روحی و اقلیمی در این مصنوعات اثر دارد بیهمتایی صنایع دستی ایران را میستایند.
در صنایع دستی ایران، ذوق هنری، بردباری و وسواس هنرمندان ایرانی، در ریزهکاری فنون هنری دیده میشود و آنها همیشه در این هنر پیشتاز بودهاند. به نحوی اسرارآمیز، در صنایع دستی ایران، تصویر یک زندگی نهفته است؛ یک زندگی با رنجها و شکلهای بسیار، همراه با شوق و زیبایی. به فرموده مقام معظم رهبری «صنایع دستی تنوعی که دارد، تجملی که دارد و ذوقی که در آن به کار رفته، زیبا و همه کس پسند است.» ایشان با اشراف و دقت نظری که در این زمینه دارند به روشنی به ابعاد متعدد صنایع دستی اشاره کردند که میتواند زمینه توسعه اقتصاد کشور را فراهم نماید. امید که فرمایشات ایشان همواره چراغ راه برنامهریزی و توسعه همهجانبه کشور باشد
*معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی